Uitleg over het coronavirus
Foto: ProShots

Op deze pagina vind je onze achtergronden, uitlegstukken en interviews rondom het coronavirus.

Het coronavirus behoort tot de familie van virussen waar ook het SARS- en MERS-virus bij horen. 'Corona' is Latijn voor 'kroon'. De virussen danken hun naam dan ook aan hoe ze er onder een microscoop uitzien: sferisch met kleine, kroonachtige stekels. Wetenschappers hebben deze variant het COVID-19-virus genoemd.

Rutte en De Jonge worden in 2025 verhoord over rol in aanpak coronacrisis
Rutte en De Jonge worden in 2025 verhoord over rol in aanpak coronacrisis
Wie nu nog een coronavaccin wil, moet goed zoeken naar een priklocatie
Wie nu nog een coronavaccin wil, moet goed zoeken naar een priklocatie
Minister Kuipers ziet niks in landelijke registratie van patiënten met postcovid
Minister Kuipers ziet niks in landelijke registratie van patiënten met postcovid
Coronapandemie is officieel geen wereldwijde noodsituatie meer
Coronapandemie is officieel geen wereldwijde noodsituatie meer

Hoe ziek iemand wordt verschilt per persoon. Sommige mensen worden niet of maar een beetje ziek, terwijl anderen in het ziekenhuis belanden en soms ook overlijden aan COVID-19, de ziekte die het virus veroorzaakt.

De gevolgen van de uitbraak zijn ook na bijna twee jaar nog moeilijk te voorspellen. Dit onder meer omdat het virus steeds een klein beetje verandert. De deltavariant die momenteel in Nederland heerst, is veel besmettelijker dan de 'klassieke' variant waar het virus mee begon.

Wel heeft het RIVM vorig jaar een schatting gemaakt van de zogeheten IFR (Infection Fatality Rate). Dit getal staat voor de verhouding tussen het aantal doden en het aantal besmette personen. Dit geeft in dit geval dus aan hoe groot de kans is dat iemand met het coronavirus aan de gevolgen van de besmetting overlijdt. De IFR verschilt per land en hangt onder meer af van de demografische samenstelling van de bevolking. Oudere mensen lopen bijvoorbeeld een groter risico op overlijden.

Voorjaar 2020 schatte het RIVM de IFR in Nederland in op ongeveer 1,3 procent. Deze schatting is gebaseerd op de sterftecijfers van het CBS en op onderzoeken van Sanquin en het RIVM zelf. Of die toen berekende IFR nog steeds recht doet aan de werkelijkheid, is niet bekend.

Ook mensen die gevaccineerd zijn tegen COVID-19 kunnen het coronavirus krijgen en overdragen. Daarom wordt iedereen in Nederland geacht thuis te blijven bij verkoudheidsklachten, koorts of hoestklachten. Wie klachten heeft, wordt geadviseerd om een coronatest te doen bij de GGD en in quarantaine te blijven tot de testuitslag negatief is.

Risicogroepen worden geadviseerd om waakzaam te blijven en drukke plekken te vermijden. Tot de risicogroepen behoren ouderen en andere kwetsbare personen, zoals hartpatiënten en mensen met diabetes, kanker of een hoge bloeddruk. Over het algemeen lopen mensen boven de 65 jaar wat meer risico en zijn vooral tachtigplussers kwetsbaar.

Om besmettingen te voorkomen, is het belangrijk dat mensen de basisregels blijven volgen. Het RIVM raadt aan vaak en goed je handen te wassen, in de binnenkant van je elleboog (of in een papieren zakdoekje) te hoesten of te niezen, geen handen te schudden, 1,5 meter afstand te houden, in binnenruimtes goed te ventileren en om thuis te blijven bij klachten.

Vermoedelijk is het virus opgedoken op een markt in de Chinese miljoenenstad Wuhan waar ook wilde dieren verhandeld werden. Wetenschappers denken dat het coronavirus is ontstaan bij vleermuizen en vervolgens - mogelijk via een andere diersoort - is overgedragen op mensen. Maar er is ook een andere theorie: dat het virus is 'ontsnapt' uit een laboratorium in Wuhan, waar wetenschappers onderzoek doen naar virussen. Eerder noemde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die theorie nog 'extreem onwaarschijnlijk', maar later nuanceerde ze dat. Er is echter nog steeds geen enkel bewijs voor deze labtheorie. De kans is groot dat we er nooit achter zullen komen hoe het virus precies is ontstaan.

Deze inhoud kan helaas niet worden getoondWij hebben geen toestemming voor de benodigde cookies. Aanvaard de cookies om deze inhoud te bekijken.

1:43

Hoe social distancing ons helpt tegen verspreiders als 'patiënt 31'

Het coronavirus brak in december 2019 uit in China. Volgens de Chinese autoriteiten zijn sindsdien ruim 80.000 mensen in het land besmet geraakt. Het eerste epicentrum van de uitbraak was Wuhan, de hoofdstad van de provincie Hubei. Inmiddels zijn wereldwijd bijna 5 miljoen mensen besmet geraakt met het COVID-19-virus. Tot nu toe tellen de VS, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Frankrijk en Spanje de meeste doden, maar afgezet tegen de omvang van de bevolking zijn ook San Marino, België en Andorra hard getroffen. Aangezien de rapportage van het aantal doden per land verschilt, zeggen deze getallen nog niet alles.

Een besmetting met het coronavirus kan leiden tot een groot aantal symptomen. De meest voorkomende klachten zijn: verkoudheidsklachten, hoesten, benauwdheid, verhoging of koorts en plotseling verlies van je reuk en/of smaak (zonder dat je neus verstopt is. In het ergste geval leidt een corona-infectie tot een longontsteking, acute luchtwegeninfecties, nierfalen en overlijden.

Net als andere coronavirussen kan ook dit virus via niet of nauwelijks zichtbare druppeltjes worden overgedragen van mens op mens. Iemand die besmet is met het coronavirus kan druppeltjes verspreiden door te hoesten, niezen of te schreeuwen. Anderen kunnen besmet raken als zij die druppeltjes inademen of ze via hun handen in de mond, neus of ogen krijgen. Zulke druppels vallen snel op de grond, dus hoe meer afstand je van mensen hebt, hoe kleiner de kans dat je elkaar besmet. In sommige gevallen ontstaan ook besmettingen via aerosolen: piepkleine druppeltjes die wat langer in de lucht blijven hangen. Zeker als de ventilatie slecht is. De grotere 'nies- en hoestdruppels' die snel neervallen veroorzaken alleen de hoofdmoot van de besmettingen, aldus experts.

Het is nog onduidelijk hoe besmettelijk het virus precies is. Geschat wordt dat tussen de twee en drie mensen besmet raken voor elke persoon die een infectie met het virus oploopt. Dit zogeheten reproductiegetal kan door het treffen van maatregelen omlaag worden gebracht. Bij mazelen ligt dit bijvoorbeeld rond de tien mensen per persoon. Wederom is het belangrijk om je te realiseren dat er nog weinig bekend is over het virus en dat nog niet alle cijfers en feiten voorhanden zijn.

De incubatietijd is de periode waarin een drager besmet is met het virus, maar nog geen symptomen vertoont. Deze ligt voor het COVID-19-virus tussen de één en de veertien dagen. De kans dat iemand het virus al verspreidt voordat hij of zij symptomen heeft, is voor zover bekend klein.

Het RIVM benadrukt dat iedereen klachten en symptomen anders ervaart. Patiënten die naar hun klachten zijn gevraagd, zeggen bijvoorbeeld dat ze al enkele dagen moesten hoesten en dat ze dit als hun eerste symptoom zien. In de praktijk kunnen ze echter eerder een loopneus hebben gehad, maar dit niet als klacht hebben ervaren. Ook mensen die dus niet doorhebben dat ze besmet zijn, kunnen het virus al verspreiden.

Om deze reden adviseert het RIVM nadrukkelijk om ook bij lichte klachten, zoals een snotneus, thuis te blijven.

Ja, professionele medische maskers werken, maar zijn vanwege de schaarste alleen beschikbaar voor de zorg. De wetenschappelijke literatuur is niet eenduidig over het effect van het dragen van niet-medische mondkapjes in openbare ruimten. Volgens het RIVM weten we wel dat ze de drager zeer beperkt beschermen tegen besmetting, dit hangt ook van de kwaliteit van de materialen. Ook heeft de mate waarin het mondkapje aansluit op het gezicht en het draagcomfort invloed op de bescherming. Het RIVM raadt aan om 1,5 meter afstand te bewaren en de hygiënemaatregelen, zoals het handen wassen, in acht te nemen.

Sinds 2020 geldt er voor iedereen boven de dertien jaar oud een dringend advies om niet-medische mondkapjes te dragen in onder andere het openbaar vervoer. Het kabinet nam dit besluit omdat er vanwege de opleving van het coronavirus een breed draagvlak zou zijn voor een eenduidig landelijk advies. De mondkapjesplicht voor publieke gebouwen (zoals gemeentehuizen en winkels) werd in de zomer van 2021 helemaal afgeschaft, maar de maskers kwamen in het najaar weer terug toen het aantal besmettingen weer opliep.

De benaming van het nieuwe coronavirus zorgt nogal eens voor verwarring. Hopelijk biedt deze uitleg duidelijkheid. Gezondheidsorganisatie WHO koos in het begin voor de tijdelijke naam 2019-nCoV, terwijl het virus eigenlijk officieel SARS-CoV-2 heet. De organisatie vond deze naam - die wel door het Nederlandse RIVM wordt gebruikt - te verwarrend, omdat het te veel doet denken aan de SARS-uitbraak in 2002.

Inmiddels heeft de WHO ervoor gekozen om de tijdelijke naam 2019-nCoV te vervangen door het simpelere COVID-19-virus. Je raakt dus besmet met het SARS-CoV-2 (gebruikt door RIVM) of COVID-19-virus (gebruikt door WHO) en je overlijdt aan de ziekte COVID-19. NU.nl heeft ervoor gekozen om de benamingen van de WHO aan te houden. We gebruiken coronavirus als synoniem voor dit virus.