Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Halverwege De jaren zit een schokkende scène, waarin Mariana Aparicio als jonge student een illegale abortus ondergaat op een keukentafel. In een almaar uitdijende plas bloed doet ze tot in detail verslag van wat er gebeurt. Het is een onverteerbare en tegelijkertijd beeldschone scène, die door Aparicio met zo'n grote trefzekerheid en gevoeligheid wordt gebracht, dat meerdere toeschouwers er onwel van werden.

In de hartverwarmende én hartverscheurende theatervoorstelling De jaren vertolken vijf actrices het leven van een Franse vrouw aan het eind van de vorige eeuw. De voorstelling, gebaseerd op het gelijknamige boek van Nobelprijswinnaar Annie Ernaux uit 2008, laat zien welke weerslag de tijd heeft op het leven van een gewone vrouw, en op een samenleving als geheel.

Rondom een waaier aan bijdragende rollen ligt het zwaartepunt voor Aparicio bij de studententijd van het personage, waarin ze onverwacht zwanger raakt en na een abortus alsnog het huwelijk en het moederschap inrolt. Onafgebroken rokend en afgepeigerd realiseert ze zich ineens dat ze onderdeel is van het burgerlijke leven waartegen ze zich zo geestdriftig heeft verzet.

Met haar open en aardse spel pompt Aparicio (40) lucht en leven in de voorstelling. Haar spel is geestig en lichtvoetig waar het kan, emotioneel en vol overgave als het moet. Haar speelstijl lijkt soms laconiek, maar is altijd geladen. Nergens wordt het drakerig. Nooit draait het om haar.

De jaren is, zoals vaker bij het werk van regisseur Eline Arbo, een ensemblestuk bij uitstek. In voortreffelijke harmonie en gelijkwaardigheid nemen de vijf actrices, die gezamenlijk de naamloze hoofdpersoon vertolken, elkaars rol over, bieden tegenspel of ondersteunen de ander.

De toekenning van deze acteerprijs aan één acteur binnen zo'n hecht groepsstuk lijkt misschien omstreden, maar is volkomen logisch: het samenspel binnen een ensemble - het voortouw nemen, een stapje terugzetten, de aandacht op je vestigen, diezelfde aandacht weer kunnen verleggen, kortom: generositeit naar jezelf en je medespelers - is juist ook een individuele kwaliteit, die lang niet iedere acteur beheerst. Aparicio wél: zij eist alleen ruimte op als een stuk daarom vraagt, nooit als ijdele daad.

Aparicio acteert met een missie. Ze verruilde het plan om rechten te gaan studeren voor een theatercarrière. 'Ik heb altijd de wereld willen verbeteren en willen opkomen voor mensen die onrecht zijn aangedaan', zei ze in 2014 in een interview in NRC. Dat engagement vond ze onder meer terug bij haar rollen in Mightysociety van Eric de Vroedt, het werk van Keesen&Co en bij Het Nationale Theater, waar ze sinds 2019 in het vaste ensemble zit.

De Nederlandse Toneeljury roemt haar 'humor, lichtheid en het naturel van haar présence'. Waar sommige acteurs opvallen omdat ze snel kunnen schakelen tussen emoties, laat Aparicio de ene emotie haast onmerkbaar in de ander overglijden. Naïeve hartstocht wordt desillusie in De jaren, zoals in Yerma (2021) hoop langzaam overgaat in wanhoop. Pas achteraf heb je door dat er een kantelpunt was.

Met De jaren zet Aparicio een exceptionele stap in generositeit en zuiver spel, die terecht door de Nederlandse Toneeljury is bekroond.