Dit artikel is afkomstig uit Tubantia. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

De aankoop van het bewuste schilderij, Nacht met Rood uit 1959, zit de schrijver van Ik Jan Cremer al heel lang hoog, zegt hij. De huidige discussie rond teruggave van roofkunst uit de Tweede Wereldoorlog en voormalige koloniale gebieden ziet hij als aanleiding om het doek weer in eigen bezit te krijgen. Een brandbrief van die strekking ligt inmiddels bij de directie van het Rijksmuseum Twenthe. Bij een negatieve reactie stapt hij naar de rechter.

"Het is roofkunst, punt uit!" Dat heb ik ook al eerder aan de directie laten weten. Wat ze destijds bij die veiling gedaan hebben, is een schaamteloze vorm van heling. Alleen al vanwege het lage bedrag hadden ze argwaan moeten hebben. En ze gaan er ook nog eens prat op. Een museum dat trots is dat het roofkunst in de kelder heeft, zou zich moeten schamen."

Nacht met Rood is een van de twee werken van Cremer die het Rijksmuseum bezit. De kunstenaar was 19 toen hij het maakte. "Het is een van mijn eerste werken. Ik ben er gek op. Toen het negen jaar geleden opdook, was ik geschokt. Het is in 1960 uit mijn atelier verdwenen. Een louche kunsthandelaar heeft toen veertig grote doeken en werken op papier meegenomen. Ik heb ze nooit meer teruggezien en er ook nooit een cent voor gekregen."

Het was Paul Knolle, in 2014 nog conservator van het Rijksmuseum Twenthe, die zijn toenmalige directeur Arnoud Odding op het schilderij attendeerde. "Het werd aangeboden bij Auktionsverk in Stockholm, een van de grootste veilinghuizen van Zweden. Snuffelen in veilingcatalogi is een van mijn grote hobby's. De prijs was aantrekkelijk. Ik beschouwde dat inderdaad als een buitenkans voor ons museum. Cremer is een belangrijk kunstenaar, ook voor Enschede en Twente, en zijn werk past prachtig in onze verzameling. Een schilderij uit deze vroege periode komt zelden voorbij. Dat er iets met dat werk aan de hand zou zijn, was ons op geen enkele manier bekend", aldus Knolle.

Volgens Cremer had het museum echter beter kunnen en ook móeten weten. "Een jachtopziener uit het Midden-Zweedse binnenland zou dit werk hebben aangeboden: dan moet er toch ergens een belletje gaan rinkelen. Met het belachelijk lage bedrag dat ze ervoor betaald hebben, tasten ze bovendien moedwillig de marktwaarde van mijn werk aan."

Het conflict met het Rijkmuseum is tekenend voor de moeizame relatie van de inmiddels 83-jarige Cremer met zijn geboortestad Enschede. Ook al leken de verhoudingen na het afketsen van de plannen voor een Cremer Museum de laatste jaren weer wat verbeterd, de pijn uit het verleden is nooit helemaal verdwenen. "Ze hebben me nooit zien staan. Dat geldt ook voor dit werk. Het ligt het grootste deel van de tijd in de kelder. Ik heb de vorige directeur al eens verzocht om het terug te geven. Daar is nooit een reactie op gekomen."

Volgens Cremer duiken er de laatste jaren wel meer oude werken van hem op. Filmster Johnny Depp is een van de kopers. "Die heeft inmiddels een hele verzameling. En hij betaalt wel heel andere bedragen dan wat Enschede heeft betaald."

Caroline Breunesse, de kersverse directeur van het Rijksmuseum, laat via een woordvoerder weten dat de kwestie nieuw voor haar is en dat ze een onderzoek in laat stellen. Voor een echte reactie op de brief van Cremer vindt ze het nog te vroeg. Ook oud-conservator Paul Knolle voelt zich overvallen. "We hebben gewoon volstrekt rechtmatig een schilderij gekocht bij een gerespecteerd bedrijf. Uiteindelijk is er maar één reden dat we het schilderij voor zo weinig geld hebben gekregen: helaas voor Cremer is er bijna niemand in Zweden die hem kent."