Dit artikel is afkomstig uit PZC. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Deze conclusie trekt milieuchemicus Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht op basis van de jongste metingen van Rijkswaterstaat. PFAS is een verzamelnaam voor vele duizenden chemische stoffen die worden geproduceerd vanwege hun water-, vuil- en vetafstotende eigenschappen. Probleem is dat PFAS nauwelijks afbreken, giftig zijn en zich ophopen in organismen. In de Westerschelde zijn hoge concentraties gemeten in het water en in vis.

,Die vis bakt van zichzelf al niet aan in de pan. Ik maak er een grap van, maar we hebben echt een heel groot probleem met PFAS", zei de van oorsprong Zeeuwse onderzoeker in juni 2021 in de PZC. Ook toen had hij de gegevens uit voorgaande jaren in opdracht van Rijkswaterstaat geanalyseerd en samengevat in een rapport. Dat sloeg in Zeeland in als een bom: de Westerschelde was een hotspot van PFAS-verontreiniging.

Sindsdien is PFAS een beladen begrip geworden in Zeeland. Mede onder druk vanuit Nederland en de bevindingen van een parlementair onderzoek in Vlaanderen legde de Vlaamse regering 3M en Indaver - dat PFAS-afvalhoudend afval uit Nederland verwerkt - aanzienlijk strengere lozingsnormen op.

Bij het meetpunt in de Schelde op de Belgisch-Nederlandse grens is er voor de meeste PFAS in de afgelopen twee jaar geen afname van de concentratie te zien. "Slechts voor twee PFAS blijkt er wel sprake te zijn van een duidelijke daling. Het gaat hierbij om de stoffen PFBS en PFBA, die voornamelijk bij respectievelijk de bedrijven 3M en Indaver vandaan komen. Ook bij Vlissingen is een daling van de concentraties van deze twee stoffen te zien. De dalingen in de concentraties van de twee stoffen bij Schaar van Ouden Doel (de grens, red.) vallen samen met het stilleggen van de 3M fabriek en het in bedrijf stellen van de extra afvalwaterzuivering bij Indaver."

Dat klink veelbelovend, maar Jonker vindt het geen reden om het sein veilig te geven. Integendeel. "De concentraties van de meeste PFAS in de Westerschelde blijven onverminderd hoog en die stoffen blijven daarom ophopen in vis en daarmee problemen opleveren voor het leven in de Westerschelde en de Noordzee, de volksgezondheid en verschillende economische sectoren, zoals visserij en toerisme." Anderhalf jaar geleden deed Jonker op eigen initiatief onderzoek in het stroomgebied van de Schelde. PFAS bleek wijdverspreid. "We moeten ons daarom niet blind staren op de 'usual suspects', maar verder kijken", zei Jonker toen.

Afvalverwerker Indaver lijkt volgens Jonker op de goede weg te zijn, maar is nog niet waar het zou moeten zijn. In hun afvalwater mat hij zelf nog overschrijdingen van de lozingsnorm. Hij heeft ook aanwijzingen dat via de schoorsteen van de afvalverbrander PFAS in het milieu komen. Jonker nam monsters uit sloten, vijvers en vennen rond de fabriek. Hoe dichter bij Indaver, hoe hoger de concentratie. "Uit de analyses van de monsters bleek dat in de omgeving van het bedrijf de concentraties van meerdere PFAS beduidend hoger zijn dan in de Schelde." Hij merkt hierbij op dat 'meerdere bedrijven in de Antwerpse haven bij zouden kunnen dragen aan de gevonden PFAS-verontreiniging'.