Dit artikel is afkomstig uit het AD. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Dinsdag is Jeugdhulp Friesland, waar Woodbrookers onder valt, aansprakelijk gesteld voor de schade die een vijftienjarige in de instelling in Kortehemmen opliep. Haar ouders willen erkenning van gemaakte fouten en stellen dat hun dochter geen onderbouwde diagnose kreeg, niet werd behandeld en zonder tussenkomst van een psychiater ggz-medicatie kreeg. Ondertussen werd in haar dossier een stoornis opgenomen die het meisje niet heeft. Het kind werd tijdens haar verblijf, vanaf juli 2021 tot vorig jaar, aangerand door een medebewoner en langdurig geïsoleerd. Ze begon zich te snijden en deed meerdere suïcidepogingen. Nadien kon het kind in een andere instelling eind vorig jaar wél snel gestabiliseerd en behandeld worden, inmiddels is ze een half jaar thuis.

Het is volgens de advocaat van de ouders, Chris Sent, bijzonder dat zo genoegdoening wordt geëist. "Dit gebeurt zelden tot nooit, omdat vaak niet te onderbouwen is wat precies in zulke gesloten instellingen plaatsvond. In dit geval kan dat wel, ook doordat de ouders van dit meisje altijd het gezag hebben gehouden en betrokken bleven."

Zo begint een nieuw, pijnlijk hoofdstuk rond de instelling die vorig jaar in opspraak kwam. Toen deed Jeugdhulp Friesland aangifte tegen enkele medewerkers van Woodbrookers, vanwege mogelijk 'crimineel en grensoverschrijdend gedrag'. Een medewerker zou een minderjarige cliënt seksueel hebben misbruikt. Vanwege gebrek aan bewijs is de zaak inmiddels geseponeerd. Geen van de medewerkers is nog actief in Woodbrookers. Na de affaire werd het aantal plekken in de instelling in Kortehemmen afgebouwd van 24 open en gesloten plekken naar acht gesloten plaatsen.

Hoewel bestuurder Johan Krul benadrukt dat sommige jongeren op Woodbrookers wel geholpen zijn, erkent hij dat dit niet voor iedereen geldt. "Landelijk weten we dat plaatsing op zo'n groot terrein als Woodbrookers niet de beste zorg oplevert. Daarom gaan we ook kleinschaliger werken." Na de aangifte stapten meerdere ouders en kinderen naar voren, om te vertellen over het gebrek aan hulp in de instelling. Krul heeft hen gesproken. "Dat zijn schrijnende verhalen. We kijken op dit moment vanuit maatschappelijke betrokkenheid wat deze jongeren nog nodig hebben en hoe we daarbij kunnen helpen. We moeten ze niet loslaten, ook al is de rol die we als Jeugdhulp Friesland daarbij kunnen spelen beperkt. Niemand wil dat kinderen beschadigd raken door hun opname." Krul benadrukt ook dat zijn personeel zeer betrokken is en dat zij werken met een doelgroep met de meest complexe problemen, wat het ingewikkeld maakt die op te lossen. Op de aansprakelijkheidsstelling kan Krul niet ingaan.

Waar de storm rondom Woodbrookers ook voor gezorgd heeft: 'slachtoffers' van de instelling hebben elkaar leren kennen. Er is een appgroep. Soms ontmoeten ze elkaar. Ook Janneke Smedema, de moeder die Woodbrookers nu aansprakelijk stelt voor geleden schade, en Madelief (21), die er als meisje zelf zat. Ze schetsen samen - niet onder hun eigen naam - hoe het er achter gesloten deuren aan toe ging. En ook al zat Madelief acht jaar voor Janneke's dochter in Woodbrookers, hun verhalen kennen veel overeenkomsten.

Maar elk verhaal is ergens anders begonnen.

In het geval van Madelief in een gezin waar de andere kinderen extra begeleiding nodig hadden. "Ik was het normale kind. Mijn vader zegt wel eens dat ik daardoor ook het vergeten kind was. De anderen kregen de aandacht." De problemen thuis stapelden zich op, uiteindelijk werd Madelief uit huis geplaatst. "Ik denk dat ik negen jaar was toen ik voor het eerst in een crisisopvang terechtkwam."

"In 2013 kwam ik in Woodbrookers terecht. Ik werd er het pispaaltje. Maar als ik daarom boos werd op andere jongeren, omdat ik weer eens zweetvarken door ze werd genoemd, werd ik voor straf onder de douche gezet. Ik kreeg heel vaak straf. Maar geen therapie, die me verder hielp."

"Ik was al vroeg begonnen met blowen, maar raakte in Woodbrookers ook aan pillen en speed verslaafd. Ik probeerde weg te lopen, in één jaar wel 32 keer. Maar uiteindelijk werd ik altijd weer teruggebracht. Ik ben wel eens op straat gevonden door agenten, ik had allerlei drugs bij me. Niemand vroeg zich af hoe ik eraan kwam. Zelf wist ik het niet meer. Ik weet heel veel niet meer."

Inmiddels vult haar dossier van 700 pagina's sommige gaten op. Madelief huilt als ze vertelt hoe ze leest over de (jonge)mannen binnen en buiten Woodbrookers, die misbruik maakten van een kwetsbaar 'wichie', zoals zij. Ze zegt sorry, als haar tranen verhinderen duidelijk te vertellen hoe ze werd misbruikt.

In die omgeving kwam ook Jannekes dochter in 2021 terecht. Janneke is een betrokken ouder. In haar liefdevolle gezin begonnen de problemen toen er in december 2020 'iets' gebeurde met haar dochter, in het fietstunneltje bij het station in hun woonplaats in Friesland. "Mijn dochter werd gedrogeerd gevonden en is er toen vandoor gegaan."

Lang was onbekend wat had plaatsgevonden, maar wat wel duidelijk werd: Jannekes dochter kreeg steeds meer problemen. Er was drugsgebruik, er kwamen foute vriendjes. Dat ze op school werd gepest met haar dyscalculie, maakte alles alleen maar ingewikkelder. En terwijl Janneke en haar man hulp probeerden te vinden, begon het schrijven over hun dochter. Rapportage na rapportage, maar de juiste hulp werd niet ingezet. "Ik noem mijn dochter daarom wel het papieren meisje: niemand sprak met haar, maar er werd veel over haar geschreven."

In een crisisopvang van Jeugdhulp Friesland, waar ook Woodbrookers onder valt, werd Jannekes dochter misbruikt. Ze werd nog angstiger dan ze al was. In Woodbrookers hoopten ze een veilige haven met behandeling binnen gesloten muren te vinden. Maar Jannekes dochter gleed er af. "Er was geen behandeling, wel zat mijn dochter zeven weken opgesloten in haar kamer. We werden als ouders op afstand gehouden, terwijl we dat niet wilden. Wat we wel zagen, was personeel, dat als gelijken omging met de kinderen, samen op de bank hing. Je zág dat het niet goed was. Mijn dochter begon zich te snijden, enorme wonden, zo groot dat er wel veertig hechtingen aan te pas moesten komen. Ze at batterijen, eerst grote, later van die knoopcelbatterijen, die haar slokdarm beschadigden. Ze kwam daardoor op de ic terecht. We wisten niet wat erachter zat."

Pas later werd duidelijk dat ook nu misbruik plaatsvond, zoals Madelief jaren eerder al in Woodbrookers had meegemaakt. Nog een parallel: ook Madelief at batterijen. Zij zegt: "In Woodbrookers leer je van elkaar. Ook dat je batterijen moet eten, als je dood wil."

De kinderrechter constateerde uiteindelijk wat Janneke allang zag: haar dochters toestand was in Woodbrookers enkel verslechterd. Uiteindelijk zorgde een noodkreet van een kinderarts, die vreesde dat een verblijf in de instelling zonder juiste behandeling de dood van Jannekes dochter zou betekenen, ervoor dat ze werd overgeplaatst.

En het verhaal van het 'papieren meisje' werd ondertussen verteld. Daarnaast kwamen er signalen over misstanden. Dat leidde tot de aangifte van jeugdhulp Friesland, waar Woodbrookers onder valt. Die zaak is inmiddels geseponeerd.

Veel bewoners zijn overgeplaatst. Maar één groep is nog altijd open. Het is voor vertrouwenspersoon Marga de Groot niet te verkroppen. Zij weet wat Woodbrookers heeft aangericht. "Het was daar al zo lang mis. Ik hoor verhalen van tien jaar geleden, die hetzelfde zijn als de verhalen van nu."

Sommigen die er zaten, vonden uiteindelijk toch de weg omhoog. Jannekes dochter is één van hen. Ze is na een succesvolle opname in een andere jeugdinstelling inmiddels een half jaar thuis, krijgt nog altijd therapieën, maar bouwt aan een toekomst. "Ik dacht al toen ze was opgenomen: jij bent niet gek, jij bent gek gemaakt."

Misschien is het Jannekes onvoorwaardelijke steun, die haar dochter erdoorheen trok. De moeder drukte haar dochter waar ze kon op het hart: ik ben er. Zorgde dat haar kind met kleren aan het ziekenhuis mocht verlaten, niet in een ziekenhuisschort, als ze werd overgebracht. Vocht voor toegang tot haar kind, ook al werd ze bij Woodbrookers buiten de deur gehouden. En stelt nu Woodbrookers aansprakelijk, voor de schade die haar kind opliep.

Madelief had gewild dat ze zo'n moeder had gehad, zegt ze als ze daarover hoort. Zij kwam Woodbrookers niet te boven en heeft de hoop op een écht leven vrijwel opgegeven. Ze woont in een huis in Friesland, met haar vriend, een oudere man, en heel veel beestjes. Ze wàs normaal, herhaalt ze. En ze zal nooit meer normaal worden. "Ik durf geen hulp meer te zoeken, ik heb geen vertrouwen meer in anderen." Als Madelief echt bang is, gaat ze in de douche zitten. Dan hoort ze het geluid van de ventilator, dat bromt door de kleine ruimte. Dan voelt het een beetje als de isoleer in Woodbrookers - de enige plek waar ze zich veilig voelde.

Het aantal plaatsingen in gesloten jeugdzorg is gedaald met 17 procent naar 983 in 2022. Maar branchevereniging Jeugdzorg Nederland waarschuwt dat er steeds grotere verschillen tussen regio's zijn en dat het dalende aantal cliënten financiële consequenties heeft: er wordt betaald per bezet bed. Daardoor lopen tekorten op en wordt het moeilijker kleinschalige alternatieven te ontwikkelen. Dat terwijl Maarten van Ooijen vindt dat de hulp voor de meest complexe problemen in 2025 alleen nog op kleinschalige plekken geboden moet worden. "Er is meer landelijke regie nodig om te voorkomen dat instellingen omvallen, terwijl de alternatieven er nog niet zijn", meldt Bas Timman, bestuurslid van Jeugdzorg Nederland. "De toenemende verschillen tussen regio's staan op gespannen met landelijke ambities." Hij benadrukt dat meer landelijke regie nodig is, om gesloten jeugdzorg op een goede manier te laten veranderen.