Dit artikel is afkomstig uit Trouw. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Met zijn vrachtwagen rijdt Mircea (50) kort na middernacht het terrein op van de Rotterdamse ECT Delta Terminal. Het is de eerste keer dat hij voor een vrachtklus op de Maasvlakte moet zijn. De Roemeense chauffeur heeft ergens langs de weg een container opgepikt en passeert met zijn toegangspas de poort van de terminal.

Voordat hij het goed en wel in de gaten heeft, staat hij met zijn hoofd tegen de vrachtwagen. Als de douane de container op zijn trailer opent, komen zes mannen tevoorschijn met een rugzak vol eten.

Het lucratieve transport waarvoor hij was benaderd in zijn thuisland Roemenië is uitgelopen op een nachtmerrie. "Als ik dit allemaal had geweten, had ik het nooit gedaan", zegt hij twee maanden na zijn aanhouding tegen de rechter. Ik ben tegen drugs. Ik heb kinderen en probeer hen daar altijd van te weerhouden."

Zes mannen die op 30 december uit de Trojaanse container van Mircea tevoorschijn kwamen, waren drugsuithalers, zegt het Openbaar Ministerie (OM). Meestal jonge mannen die het haventerrein opgaan om drugs uit containers veilig te stellen.

De geronselde jongeren uit kwetsbare wijken zijn 'een onmisbare schakel' voor nietsontziende drugsorganisaties die handelen in cocaïne. Daarmee vormen ze een groot probleem voor havens als die van Rotterdam en Antwerpen. In januari en februari pakten de douane en zeehavenpolitie ruim tachtig van deze uithalers op in de Rotterdamse haven, van wie de jongste slechts veertien jaar was. De Belgische politie komt de loopjongens ook regelmatig tegen in de haven van Antwerpen. In de eerste week van maart werden er daar twaalf opgepakt, waarvan bijna de helft Nederlanders.

In ruil voor grote geldbedragen en met hulp van corrupte havenmedewerkers riskeren uithalers hun leven. Ronselaars beloven hen een mooi leven, 'maar dat is een illusie', zegt Loes van der Wees, afdelingshoofd beleid en strategie bij het Openbaar Ministerie Rotterdam. "Je eindigt tussen de muren of tussen de planken."

In de vrachtwagen van de Roemeense chauffeur zaten zes twintigers en dertigers uit plaatsen als Rotterdam, Antwerpen en Oosterhout. De jongemannen maakten een turbulente jeugd door. Eén van hen heeft inmiddels een gokschuld van ruim 100.000 euro, een ander is na zijn aanhouding in december een maand later weer betrapt in de haven.

Van der Wees - die niet betrokken is bij deze zaak - ziet hoe cocaïnehandelaren dankbaar gebruikmaken van deze kwetsbare groep. "Ze komen vaak uit kwetsbare wijken, doen of deden een mbo-opleiding en groeien op in gezinnen waar problemen spelen", zegt ze. "We zien ook dat deze groep steeds jonger wordt."

Hoe dat ronselen precies gaat, weet Mathijs Zwinkels. Hij richtte Universiteit van de Straat op, gespecialiseerd in straatcultuur en criminaliteit. Dat brengt hem regelmatig in Utrecht en Amsterdam, waar hij ziet hoe jongeren in handen vallen van drugscriminelen. Zwinkels weet waar hij het over heeft. "Rond mijn twintigste was ik ook korte tijd actief in de drugswereld", zegt hij.

Criminele drugsorganisaties zijn vaak gelegenheidsstructuren. Bovenaan staan de opdrachtgevers en jongens die de drugs binnenhalen, dan komen de straatdealers en helemaal onderaan de uithalers. "Wie structureel geld wil hebben, werkt zich op in de drugscriminaliteit."

De uithalers opereren in groepjes van minimaal twee personen, waarvan één de baas is. Het aanspreekpunt dat anderen ronselt of iemand de klus 'gunt'. Loyaliteit is van levensbelang. "De coördinator verzamelt zijn eigen team en krijgt een briefing van de opdrachtgever, meestal via een tussenpersoon."

Deze coördinator is de kapitein. Het is iemand met status en hij zoekt mensen in achterstandsbuurten van wie hij weet dat ze loyaal zijn aan hem. De kapitein weet waar de groep moet zijn, kent de terminal en is verantwoordelijk voor het uithalen. "Hij zoekt jongens die een beetje handig zijn, goed kunnen omgaan met spanning en zwijgen bij de politie als ze gepakt worden." Ze vallen voor het grote geld. "Uithalers krijgen 500 tot 1000 euro per kilo. Soms krijgen ze uitbetaald in blokken (cocaïne, red.) om hun eigen handel te beginnen."

De klus is gevaarlijk voor uithalers; de georganiseerde misdaad is een keiharde wereld. Zwinkels gaat selectief naar scholen en buurthuizen om het gesprek aan te gaan over de schaduwkant van de drugscriminaliteit. "De coördinatoren zeggen alleen hoeveel geld ermee te verdienen valt en welke mooie spullen je daarvan kunt kopen. Maar dat is niet het hele verhaal."

Zo kwam hij in de zomer van 2021 op een school in Amsterdam, waarbij de les werd onderbroken door een begrafenisstoet. "Het bleek een leerling te zijn die was overleden. Geliquideerd als vergelding en in de Schelde gevonden. Het ging om een uithaler."

Met een oppervlakte van 12.600 hectare is de Rotterdamse haven de grootste van Europa. Jaarlijks handelen havenbedrijven miljoenen containers af op het terrein op de Maasvlakte, dat bekendstaat als een gevaarlijk dozendoolhof. Het is de plek waar enorme containerschepen aanmeren met bevroren vis uit Ecuador, bananen uit Colombia en ananassen uit Guatemala. Daartussen treft de douane jaarlijks tienduizenden kilo's cocaïne aan. Het is voor de criminele organisaties zaak om de cocaïne op tijd uit de containers te halen, voordat het ten prooi valt aan een controle.

Justitie ziet dat de uithalers steeds meer moeite hebben om op het terrein te komen. De zichtbare beveiliging van de haven is de afgelopen jaren sterk verbeterd met hogere hekken en betere camera's. Van der Wees van het OM: "Een gat knippen in het hek is er niet meer bij. Het gaat bijna altijd met hulp van binnenuit." Criminelen gebruiken bijvoorbeeld een Trojaanse container en gaan op die manier het terrein op.

Om binnen te komen is een toegangspas nodig van een havenmedewerker of chauffeur die op het terrein moet zijn. Het oog van drugscriminelen valt vaak op kwetsbare werknemers van haven- en transportbedrijven met geld- of privéproblemen. Soms worden ze zwaar onder druk gezet. "Door bijvoorbeeld te vertellen waar je dochter op de basisschool zit", legt Van der Wees uit.

Binnenkomen kan ook met hulp van een malafide transportbedrijf. Een andere werkwijze is gebruikmaken van een bonafide transporteur die een toegangspas heeft of kan aanvragen zonder dat het opvalt. De Roemeense chauffeur Mircea bijvoorbeeld had een eigen transportbedrijf zonder dubieuze geschiedenis en vroeg voor de vracht met succes een toegangspas aan.

Deze pas heet een CargoCard, die wordt uitgegeven door het bedrijf Secure Logistics. Een bedrijf dat onder andere toegang regelt voor terminals in de Rotterdamse haven. De CargoCard is een soort paspoort met biometrische kenmerken, waarmee chauffeurs het terrein op kunnen om containers weg te brengen en op te halen.

Ook criminelen azen op deze toegangspas. "Het kan zijn dat een bestaand transportbedrijf waarmee wij een contract hebben onder druk wordt gezet om hieraan mee te werken", zegt Cor Stolk, directeur van Secure Logistics.

De douane en Zeehavenpolitie pakken wekelijks, en in sommige periodes dagelijks, uithalers op. Advocaat Desiree de Jonge uit Rotterdam komt ze regelmatig tegen in haar praktijk. "Wat ik zie is dat de politie vaak weinig onderzoek doet naar hun achtergronden als ze eenmaal zijn aangehouden", zegt ze. De meeste uithalers worden opgepakt zonder drugs in de buurt, waardoor moeilijk is te bewijzen dat ze op het terrein waren om cocaïne uit containers te halen.

Een andere moeilijkheid is dat bijna iedereen zwijgt na een aanhouding. "Het is levensgevaarlijk om te praten", zegt Van der Wees. De opgepakte jongens zeggen elkaar vaak niet te kennen. Een telefoon die ze bij zich hebben stampen ze regelmatig kapot net voor hun aanhouding. "Ze zeggen elkaar nooit eerder te hebben ontmoet. Het maakt het heel lastig om contacten tussen hen aan te tonen."

In de rechtszaal is het voor de verdachten van de Trojaanse container met Roemeense chauffeur niet anders. Een 33-jarige uithaler uit Oosterhout zegt alleen dat hij er 'geestelijk niet bij was' en geld kreeg aangeboden. "Het is de grootste spijt van mijn leven", zegt hij. Over drugs rept hij niet, hoe hij in de container terechtkwam evenmin.

Om de problematiek van uithalers aan te pakken, werkt justitie in samenwerking met de gemeente Rotterdam aan allerlei preventiemaatregelen. Daarnaast kan de rechter sinds vorig jaar celstraffen opleggen aan mensen die op het haventerrein bezig zijn met uithalen van drugs, in plaats van een boete van 90 euro.

"We hoopten uithalers af te schrikken", zegt Van der Wees. Maar in juni vorig jaar zette de rechter in hoger beroep een streep door de celstraffen en legde taakstraffen op. Het ging om zogenoemde first offenders, mannen die niet eerder zijn opgepakt in de haven. "Een enorme domper", zei het OM destijds. Een groot verschil met België, waar rechters vaak langere gevangenisstraffen opleggen aan opgepakte uithalers in de Antwerpse haven.

Het OM hamert juist op gevangenisstraffen, omdat een taakstraf onvoldoende afschrikt. Sinds de eerdere uitspraak van het gerechtshof ziet het OM een nieuwe tendens. "De jongens die we aanhouden zijn vaak voor het eerst betrapt in de haven", zegt Van der Wees. "Eerder hadden we uitschieters, waarbij sommigen tot wel achttien keer werden gepakt op het haventerrein. Dat gebeurt niet meer."

Dat lijkt goed nieuws, maar schijn bedriegt. "We zien dat deze jongens in een soort poule zitten. Ze zijn de ene keer uithaler, en de andere keer plaatsen ze een explosief."

Directeur Stolk ziet intussen dat een waterbedeffect ontstaat, nu de Rotterdamse haven verder op slot gaat. "Als wij een gat dichten, zoeken criminelen een nieuwe modus operandi of een andere plek in de keten. Criminelen kijken bijvoorbeeld naar andere kwetsbare plekken, waar de containers terechtkomen. "Bijvoorbeeld distributiecentra maken zich daar veel zorgen om."

De zes mannen en Roemeense chauffeur in de zaak met de Trojaanse container horen maandenlange celstraffen tegen zich eisen, maar de rechter gaat daar niet in mee. De uithalers krijgen twee maanden na aanhouding honderd uur werkstraf, mede omdat het hun eerste keer is.

De rechter spreekt chauffeur Mircea vrij. Niets wijst erop dat hij van tevoren wist dat hij bezig was met een transport om uithalers op de Maasvlakte te brengen. Hij heeft de tranen in de ogen staan als de rechter hem toespreekt. "Ik ga al mijn vrachtwagens verkopen, want dit wil ik nooit meer."

De volledige naam van de Roemeense chauffeur is bekend bij de hoofdredactie van Trouw.