Dit artikel is afkomstig uit AD Utrechts Nieuwsblad. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

We zitten in de laatste oorlogsjaren. Duitse troepen vechten een verloren strijd, maar geven niet op. Ze nestelen zich in de buurt van Amerongen en leggen opslagplaatsen voor munitie aan. Kuilen van zo'n 5 bij 5 meter, met een afdak. Gevuld met granaten en mortieren.

Geallieerde troepen naderen vanuit het zuiden en het wordt de Duitsers te heet onder de voeten. De opslagplaatsen verhuizen, wég van het front. In de bossen van de noordelijke Heuvelrug gaat de schop de grond in voor nieuwe munitiekuilen...

Hoe we dit weten? Dankzij ongeveer vierhonderd vrijwilligers van het project Scars of War van Landschap Erfgoed Utrecht en de Universiteit Leiden. Ze tuurden urenlang op circa 95.000 digitale hoogtekaartjes, op zoek naar verstoringen in de bodem. Mét succes. "Er zijn zeshonderd plekken gevonden waarvan wij denken dat het munitiedepots waren", zegt Wouter Verschoof-van der Vaart, projectleider van Scars of War.

Ze lagen in een vast patroon, op zo'n 50 meter afstand van elkaar

Beeld uit het zoekprogramma, met instructies voor de deelnemers. © Scars of War

De verbazing klinkt nog door in de stem van de archeoloog. "Dat zijn er heel veel, ja." Op verschillende plaatsen op de Utrechtse Heuvelrug zijn concentraties van kuilen. "Die lagen in een vast patroon, op zo'n 50 meter afstand van elkaar. Zodat je geen kettingreactie zou krijgen als een depot ontplofte."

Zeshonderd plekken... moeten we ons zorgen maken over munitie die er mogelijk nog ligt? "We gaan ervan uit dat die kuilen leeg zijn, maar weten dat natuurlijk niet zeker. Daarom zetten we ze niet op een kaart die we breed verspreiden. Je wilt niet dat mensen met metaaldetectoren gaan zoeken. En we brengen provincie, gemeenten en boseigenaren op de hoogte. Die kunnen er rekening mee houden als ze in het bos aan de slag gaan."

Verschoof-Van der Vaart is niet zelf gaan kijken. Daar is geen beginnen aan, zegt hij. "Ze liggen vaak op plekken waar je nauwelijks kunt komen, ver van het pad af. En dan nog, wat zie je? In het beste geval een ondiepe kuil en dat is het wel."

Scars of War begon juli vorig jaar. Met nieuwe digitale technieken konden vrijwilligers achter hun computer meespeuren in het onderzoeksgebied: Utrechtse Heuvelrug en 't Gooi. De resultaten zijn donderdagavond tijdens een online lezing gepresenteerd.

Naast munitiedepots zijn er honderden bomkraters aangetroffen, vooral langs het spoor. "Bij Maarsbergen zie dat goed. Daar is een spoorovergang minstens één keer gebombardeerd en mogelijk vaker." Ook resten van honderden loopgraven tekenden zich af. "Rond de Grebbeberg, waar zwaar gevochten is. Maar ook op bijvoorbeeld Den Treek, in de buurt van Kamp Amersfoort."

Verder doken stellingen voor luchtdoelgeschut en de - al bekende - schijnvliegvelden bij Den Treek op. "Die schijnvliegvelden werden aangelegd om de geallieerden af te leiden van vliegbasis Soesterberg. Je ziet dat daar minstens één keer is gebombardeerd, dus daar hadden de Duitsers enig succes mee."

En, ook verrassend, de speurders troffen nóg oudere militaire sporen aan: kookkuilen van het Franse leger, dat rond 1800 op de Heuvelrug lag en de Pyramide van Austerlitz bouwde. "We zien daar ook kleine verdedigingswerkjes liggen."

Veel resultaten worden nog uitgewerkt, maar Verschoof-Van de Vaart popelt alweer om nieuwe gebieden te onderzoeken. "We denken dan in oostelijke richting: de Veluwe en Gelderland. Want het blijft bijzonder dat je na 80 jaar nog zo veel vindt."

Staatsbosbeheer is eigenaar van veel bossen op de Heuvelrug. Woordvoerder Marcel van Dun 'kijkt niet op' van de resultaten van Scars of War: "Overal in Nederland zijn nog steeds restanten van munitie uit de Tweede Wereldoorlog te vinden. Als bezoekers van onze natuurgebieden zich aan de regels houden, dus op de paden blijven en niet gaan graven, lopen ze geen gevaar.''