Dit artikel is afkomstig uit het AD. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

In het onderzoek zegt bijna 1 op de 5 werkenden dat zijn baas met software monitort of hij aan het werk is, 16 procent claimt dat zijn werkgever via gps in de gaten houdt waar hij zich bevindt en bij 1 op de 3 werkenden hangen camera's op de werkvloer. Van het personeel denkt 13 procent denkt dat zijn baas precies bijhoudt welke websites hij bezoekt.

Werkgevers deinzen er niet voor terug om de gegevens tegen hun personeel te gebruiken. Van de werknemers zegt 1 op de 10 door zijn baas te worden geconfronteerd met informatie die is verkregen via digitale monitoring.

CNV-voorzitter Piet Fortuin is geschrokken van de uitkomsten. Die laten volgens Fortuin zien dat werkgevers inmiddels gretig gebruikmaken van digitale middelen om werknemers in de gaten te houden. Volgens hem is het niet duidelijk hoe groot het probleem is, maar gebeurt het in tal van bedrijven, van callcenters, transportbedrijven tot schoonmaakbedrijven. "De controledrift van werkgevers neemt in snel tempo toe. Privacy staat steeds meer bij het grofvuil'', stelt de CNV-voorman. Werkgevers zijn zich hierbij niet altijd bewust dat ze met deze acties de wet overtreden.

Volgens juridisch dienstverlener DAS komt het zelden tot een rechtszaak, maar dat wil niet zeggen dat het niet vaak voorkomt. Een verklaring is dat medewerkers hier niet snel een zaak van willen maken, uit angst dat de verhoudingen met de baas verslechteren. Een andere verklaring kan zijn dat werkgevers en werknemers niet precies weten wat nu wel of niet is toegestaan, denkt arbeidsrechtadvocaat Pascal Besselink.

Een greep uit de reacties in het onderzoek: 'Mijn werkzaamheden zijn door mijn baas te controleren! 'Hij dreigt hier ook elke keer mee, door te zeggen: ik kan jou werk controleren. Ik ben ultrasoon controleur, en hij kan precies zien hoelang ik over mijn werkzaamheden doe, dat is geen prettige werksfeer'. CNV-voorzitter Piet Fortuin: "Sommige antwoorden zijn wel heel bizar."

Een ander schrijft: 'Onze portofoon, auto en iPad worden gemonitord. Er wordt weinig rekening gehouden met de privacy. We moeten het maar slikken vanwege de 'operatie'. Maar waarom moet mijn werkgever continu weten waar ik ben?'

En een andere werknemer zegt: 'De werkgever benut de digitaal verkregen informatie in de beoordeling van mijn functioneren om zo een hogere functie te ontkrachten'. Nog een andere reactie is: 'Werkgever houdt bij hoe vaak en hoelang ik naar het toilet ga en spreekt mij daar op aan'.

Hoe groot het probleem is, is lastig te zeggen. Bij juridisch dienstverlener DAS komen er niet veel zaken binnen. Een reden kan zijn dat werkgevers en werknemers niet precies weten wat nu wel of niet is toegestaan, denkt arbeidsrechtadvocaat Pascal Besselink. "Over monitoring en controle is niets opgenomen in de wet, maar er zijn wel duidelijke regels over privacy en er is ook nog zoiets als goed werkgeverschap als het gaat om monitoren van personeel", voegt hij eraan toe.

Soms is het wél toegestaan om werkenden in de gaten. Maar daar zijn een paar voorwaarden aan gesteld. Zo moet er sprake zijn van een gerechtvaardigd belang dat zwaarder moet wegen dan de rechten en belangen van werknemers. Ook moet er een noodzaak zijn om het personeel op deze manier te volgen. Verder moet het personeel op de hoogte zijn gesteld, als ook de ondernemingsraad.

Tot slot: medewerkers hebben recht op vertrouwelijke communicatie. Een mail die duidelijk privé is mag de baas echt niet lezen. Concreet betekent dit dat controle van e-mail en internetgebruik, gps-trackers in (vracht)auto's van werknemers of cameratoezicht is toegestaan bij een vermoeden van diefstal of fraude, maar het mag niet als dit wordt ingezet om medewerkers te controleren of ze hun werk doen of om bij te houden hoe vaak ze naar het toilet gaan.

Besselink haalt een recent voorbeeld aan van een zaak met een Amerikaans bedrijf dat in coronatijd van een medewerker eiste dat hij de hele dag zijn webcam aan hield. Hij weigerde en werd op staande voet ontslagen. Dat hield voor de rechter geen stand: die vond het een verregaande inbreuk op privacy. Fortuin vermoedt dat een deel van de werkgevers niet doorheeft dat ze illegaal aan het monitoren zijn. En een deel van de werknemers zal er geen weet van hebben. Maar, zo zegt hij: "Gezien de hoeveelheid mensen die zegt door hun werkgever te worden gecontroleerd, lijken werkgevers massaal de wet te overtreden."

Dat dit gebeurt, verrast hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen niet helemaal. Zijn buurvrouw, die werkte als vertegenwoordiger, vertelde hem vaker dat ze van haar baas steeds te horen kreeg dat ze ergens was gaan lunchen en haar vervolgens gevraagd werd waarom ze toch telkens stilstond bij McDonald's. "Ze zat de hele dag op de weg en moest toch ergens naar het toilet."

Wilthagen denkt dat werkgevers zich niet altijd bewust zijn dat ze hiermee de wet overtreden. Een slecht signaal is het hoe dan ook. Hiermee geeft de werkgever volgens hem blijk van weinig vertrouwen in de mensen. Als het aan de hoogleraar ligt, vindt er een breder maatschappelijk debat plaats: "Naarmate de technologie voortschrijdt, moet duidelijker zijn wat wel en niet mag. De uitkomsten van dit onderzoek laten zien dat dat besef nog onvoldoende aanwezig is."

Werkgeversorganisatie AWVN laat in een reactie weten zich niet te herkennen in de resultaten van het CNV-onderzoek. "Bij werkgevers is dit helemaal geen onderwerp van gesprek. Daarmee willen we niet zeggen dat het niet voorkomt, maar misschien wordt het groter gemaakt dan het werkelijk is. Soms vinden wel digitale controles plaats. Denk aan gps in de cabine om rijtijden in de gaten te houden of hangen er ergens camera's voor de veiligheid", reageert woordvoerder Erik Heidemann. Mocht een werkgever wantrouwen hebben richting personeel raadt AWVN werkgevers aan om 'altijd het gesprek aan te gaan met de ondernemingsraad of met een individuele werknemer'. "Het gesprek aangaan is altijd beter dan iemand van voor tot achter te controleren."