Dit artikel is afkomstig uit de Stentor. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

"Mijn laatste koopavond? 1200 voor Christus schat ik", zegt een Zwollenaar. En hij niet alleen. Klanten blijven weg. Steeds meer ondernemers - in sommige steden meer dan de helft - houden de winkel dicht. Qua omzet kan voor veel winkels de koopavond allang niet meer uit.

Zutphen zet de wekelijkse avondopening nog eens een tikje hoger op de beslislijst. Apeldoorn wil 'dit jaar een ei leggen', Deventer denkt ook hard na. "We zijn er nog niet over uit. Ondernemers beslissen uiteindelijk zelf. Als centrummanagement kunnen we alleen een advies geven. Het is een worsteling", zegt Apeldoorns binnenstadsmanager Marco Bod.

Trouwens niet alleen in de stadscentra, ook wijkwinkelcentra zien dat. Jos Diependaal, voorzitter van het Apeldoornse wijkwinkelcentrum Eglantier, doet zijn Read Shop op koopavond al een uur eerder dicht en zelfs dan is het 'financieel eigenlijk al niet meer verantwoord'. Peter Brouwer, binnenstadsmanager in Deventer, illustreert de teloorgang: "Rond de feestdagen in december hadden we vroeger vijf of zelfs zes extra koopavonden, nu nog twee en ook die worden matig bezocht."

De knoop doorhakken en 'dus' alles afschaffen is tegelijk heel definitief. En misschien ook helemaal niet zo slim, waarschuwt directeur Huib Lubbers van retailadviesbureau MRC. "Ja, de belangstelling van consumenten halveerde de afgelopen tien jaar. Maar die teruggang zag je vooral in het begin. Nu niet meer."

Niet dat er een revival van de koopavond zou zijn, maar 'overboord zetten is niet handig als je mogelijkheden ziet om er een draai aan te geven', vat hij samen.

Even een stap terug en waarom na heel lang (koopavonden zijn er al sinds de jaren vijftig) die daling inzette. Consumenten zijn 'flexibeler in boodschappen doen'. Dat hoeft niet meer per se op die avond of zaterdag. Dat kan ook in webshops of op koopzondag, want die concurrentie van koopmomenten kwam erbij en werd heviger.

"Het is een verhaal van communicerende vaten", constateert Paul de Grotenhuis van brancheorganisatie INretail. "Als er minder mensen naar de koopavond komen, wordt het voor ondernemers minder interessant om de winkel open te houden."

De spiraal naar beneden levert dan de entourage op van een ongezellige binnenstad met lege straten en een paar verdwaalde consumenten. Dat is tegelijk ook slechts de halve waarheid, analyseert Huib Lubbers van adviesbureau RMC dat onderzoek naar koopavonden doet. "De nieuwe consument gaat beter voorbereid de stad in, koopt makkelijker en besteedt meer." Het is niet slim om net op het moment dat je die trend ziet, de deur dicht te gooien.

Je kunt beter wegen zoeken om de koopavond een oppepper te geven en 'de consument volgen', want die wil echt nog wel, denkt Lubbers. Steden met historische centra zoals Deventer, Zwolle en Kampen hebben dan een extra plus omdat zij veel (ook shoppende) toeristen trekken. Ook al lijkt dat nu misschien nu even niet zo.

"Organiseer evenementen, bied speciale koopavondkortingen en zorg ervoor dat alle winkels open zijn. Een consument die teleurgesteld voor een dichte deur staat, zal in de toekomst wel twee keer nadenken voor hij nog eens een koopavond bezoekt. Maak er een belevenis van. Bedenk ook een verbinding tussen winkelbezoek en avondactiviteiten zoals horeca, terrasjes, bioscoop, theater en concert."

Dat zou ook passen in een ontwikkeling die al voor corona op gang kwam maar die door de pandemie in een stroomversnelling kwam: mensen zoeken en kopen op internet en gaan naar de stad voor een ervaring.

Binnensteden verschieten in de komende jaren van kleur, voorspellen INretail en MRC. Lubbers: "In alle binnenstadsvisies zie je een beweging naar compactere winkelgebieden met minder winkels en meer verblijfsfuncties." Nieuwe stadscentra zorgen voor een goede mix tussen winkels, horeca (ook in de winkels) en groen (zoals Apeldoorn). Als je dat goed doet, is er best ruimte voor koopavonden, denkt Lubbers. Maar dan moet je dus wel wat doen om die consument 'voor de avond te behouden', zegt hij.

Zo ziet trouwens Kampen dat ook. Die stad wil niet meegaan in de drift om koopavonden te schrappen zoals in Zutphen. "Voorlopig blijven wij de koopavond promoten. Wij roeien tegen de stroom in. Dat doen wij vaker in Kampen", zegt binnenstadsmanager Leo Hoksberge.

Hij ziet het zo: "Consumenten oriënteren zich op internet en doen dan gericht inkopen in de stad. En daar moet je dan wel wat kunnen beleven. Wij denken bijvoorbeeld aan een wijn & spijs-route om winkelen en horeca meer met elkaar te verbinden. We gaan allerlei ideeën verkennen."

Eerlijk is eerlijk: in Kampen is geen koopzondag (omdat dat gezien de politieke verhoudingen er niet in zit) en dat scheelt misschien een stukje concurrerend klantenverlies op koopavond.

En toch, dat is wel waar het allemaal om gaat, zegt Huib Lubbers van RMC. "Je moet naar de klant luisteren. Die staat voorop. Als een ondernemer zegt dat hij koopavond overslaat en dat dat best goed uitkomt door de personeelskrapte, dan doe je dat niet goed. Je ziet sowieso een verschuiving naar de avond. Tussen negen en tien 's morgens komen er bijna geen klanten. Die zien liever dat winkels tot 's avonds zeven uur openblijven. Misschien is dat dan verstandiger."