Dit artikel is afkomstig uit de Gelderlander. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Wie goed oplet in het hartje van Goch, een stad vlak over de grens bij Gennep, herkent de huizen al snel. Losse elektriciteitsdraden buiten de kozijnen van verwaarloosde huizen laten zien waar hier de arbeidsmigranten wonen. Voor de deur soms een auto met Roemeens nummerbord.

"Maar waar je de huizen van arbeidsmigranten echt aan herkent", zegt burgemeester Ulrich Knickrehm, "dat zijn de busjes met Nederlandse kentekens, waarmee de Roemenen elke ochtend de grens over gaan."

Zo'n tien jaar geleden ontdekten Nederlandse uitzendbureaus dat er meer woningen over de grens beschikbaar waren dan in Nederland zelf. In veel gevallen zijn de woningen in Duitsland ook goedkoper.

Knickrehm is een van de burgemeesters die worstelt met de huizen die voornamelijk worden bewoond door werknemers van uitzendbureau RMS (het voormalige Reyhan), soms zelfs vijf in dezelfde straat. "Het zorgt voor sociale problemen, die arbeidsmigranten hebben een heel ander ritme."

Bovendien is de huisvesting niet menswaardig, zegt de burgemeester. Veel mensen in krappe huizen waarin niet goed naar de inrichting wordt gekeken. "Ik denk dat deze bedrijven meer verdienen aan de arbeiders door het verhuren van woningen dan aan het eigenlijke werk dat ze doen."

Iets noordelijker klinken dezelfde geluiden. In Emmerich, vlak over de grens bij 's-Heerenberg, stelt burgemeester Peter Hinze dat er vaak veel meer mensen in een pand wonen dan toegestaan. "Bij een controle kunnen er wel twaalf mensen in een woning leven, maar wie vertelt me dat er niet twintig mensen zijn als de controle voorbij is?"

Hinze is heel duidelijk in zijn opvatting over de Nederlandse uitzendbureaus die ook over de grens veel Oost-Europeanen huisvesten. "Dit is moderne slavernij. Vooral in de vleesindustrie. We moeten toekijken hoe dat hier plaatsvindt." Hinze en zijn collega's in Duitsland zijn wat controles van huisvesting van arbeidsmigranten betreft een stuk actiever dan hun collega's aan de andere kant van de grens. "We willen de druk hoog houden."

Voor Hinze is er nog een probleem. Dankzij uitzendbureaus als Horizon Groep uit Velp wonen er plots honderden Roemenen in zijn stad. Een deel van hen huurt inmiddels zelfstandig een huis. "Ze werken in Nederland, ze betalen belasting in Nederland. Maar inmiddels zijn er ook gezinnen hier. Die kinderen hebben zorg nodig, scholing. "Wij blijven daar mee zitten. Alles wordt in Nederland verdiend, maar de rekening komt terecht bij de gemeente. Dat is niet eerlijk."

De Roemenen zijn veel op zichzelf, maar ze moeten toch uiteindelijk gaan integreren, meent Hinze. "Als ze hier wonen, moeten ze eigenlijk Duits leren. Maar wat hebben ze daar aan, als ze in Nederland werken?"

In Goch probeerde de burgemeester een oplossing te vinden. Elke woning voor arbeidsmigranten wil hij gaan behandelen als herberg. Daarvoor gelden veel strengere regels als het gaat om veiligheid, inrichting en gebruik dan voor een huurhuis.

"Maar hier is bezwaar tegen aangetekend door een van de verhuurders. We wachten nog altijd op de rechtszaak. Tot die tijd kunnen we alleen optreden als we daadwerkelijk overtredingen constateren in een huis. Maar we kunnen niet altijd overal controleren."

Probleem voor de Duitsers is ook dat de regels verschillen. In Duitsland zijn vleesbedrijven inmiddels verplicht hun personeel in dienst te nemen. Uitzendbureaus zijn buitenspel gezet. In Nederland wordt er weliswaar aan regelgeving gewerkt, die is nog niet van kracht.

Een van de Nederlandse uitzendbureaus waarvan werknemers over de grens in Duitsland wonen is Horizon Groep uit Velp. Directeur Moba Aoulad Ben Arroun snapt wel een beetje dat Duitse burgemeesters zeggen dat zij de lasten hebben en Nederland enkel de lusten. "Maar we werken in Europa met vrij verkeer van werknemers. Het is op dit moment gewoon toegestaan."

Dat bedrijven als het zijne geld verdienen aan huisvesting is niet waar, betoogt hij. Ook al kost een kamer een arbeidsmigrant 100 euro in de week, daar staan net zoveel kosten tegenover, zegt hij. "Een huis komt volledig voor rekening van het uitzendbureau. Het gaat niet alleen om de stenen. Er is ook geld nodig, voor het dagelijks beheer, voor reparaties. Ik kan gerust zeggen: 95 procent van de uitzendbureaus leggen toe op de huisvesting."

Dat zegt ook Wim Dassen namens RMS. Dat is de nieuwe naam van Reyhan, een uitzendbureau uit de Achterhoek. Dassen stelt dat slechtere huisvesting soms bittere noodzaak is omdat er geen goede huisvesting beschikbaar is. "Het zou wenselijk zijn als gemeenten beter meewerken aan goede huisvesting van arbeidsmigranten. Dat willen we al jaren, maar we worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd."

Dassen stelt dat Duitsland ook profiteert van de huisvesting. "De arbeidsmigranten geven daar immers ook geld uit voor hun levensonderhoud." Hij heeft tegelijk kritiek op de controles van de Duitse overheid. "Er wordt inbreuk op de privacy van arbeidsmigranten gemaakt en er dreigen hoge boetes voor verhuurders. Dat is een kwalijke zaak." Volgens hem geven steeds vaker medewerkers aan dat ze liever vanuit Duitsland naar Nederland verhuizen.

Van de aanbevelingen van het aanjaagteam bescherming arbeidsmigranten, onder leiding van oud SP-leider Emile Roemer, vorig jaar, is nog geen regel in werking getreden. In veel gevallen zijn arbeidsmigranten voor werk en woning afhankelijk van dezelfde persoon. En stopt de baan, dan vaak ook de huisvesting. Recent werden er in Goch nog enkele dakloze Roemenen opgevangen.

Over het lot van de Roemenen die hun werk kwijt raken, bekommert zich in principe niemand, zegt deskundige Jan Cremers van de Tilburg Universiteit. "Je ziet ook dat er in verschillende gebieden een nieuw soort daklozen aan het ontstaan is."

Voor de uitzendbureau is bovendien de kans om hier op aangepakt te worden nihil. "Er is te weinig toezicht en van de mogelijke sancties, een boete, liggen de meeste bedrijven niet wakker. Eigenlijk hebben we een sector waarin we koppelbaaspraktijken gedogen."

Dat zeggen ze ook bij vakbond FNV, die zich al lange tijd druk maakt om de situatie van arbeidsmigranten net over de grens. Dit najaar stuurde de vakbond een kaart met de tekst 'Groetjes uit Emmerik' naar alle leden van de Tweede Kamer. Op de foto een entree van een typische woning waarin veel arbeidsmigranten wonen. Met tal van postbussen bij één voordeur, rotzooi op de stoep. Kortom: verloedering. "Wij willen dat er eindelijk wat gebeurt", zegt Wilco Veldhorst van de FNV.

Hij schreef de brief samen met zijn collega Frank Thon van de Duitse vakbond DGB. "Ik heb mensen gesproken wiens paspoort is ingenomen als ze hier aan het werk zijn", zegt Thon. "In een ander huis zaten mensen die al dagen geen eten hadden gekregen omdat hun loon niet werd uitbetaald." Den Haag kan niet wachten met optreden, zeggen de twee. Veldhorst: "Als wij nu niets doen zal de uitbuiting alleen maar verder gaan. Dit zijn schandalige toestanden."