Dit artikel is afkomstig uit het AD. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Pabodocenten zetten bij een rondvraag van deze site grote vraagtekens bij de taalbeheersing door nieuwe studenten en bij delen van het onderwijsprogramma, het zogeheten curriculum. Die zorgen worden bevestigd in een peiling van het Kohnstamm Instituut onder pabo-opleiders op 34 locaties.

Zo schat maar 5 procent van de docenten Nederlands aan de pabo's in dat het leeuwendeel (minimaal 81 procent) van de afstudeerders - gekeken naar hun eigen vaardigheden - kan starten als leraar op de onderdelen 'formuleren' en 'interpunctie'. Verder denkt bijvoorbeeld de helft van de docenten Nederlands dat minder dan 61 procent van de afstudeerders het onderdeel 'stellen' (schrijven) goed zal kunnen overbrengen op leerlingen op de basisschool.

Op de vraag aan opleiders of er voldoende aandacht voor Nederlands is in het curriculum van de pabo antwoordt twee derde daar bij 'formuleren' negatief op, 61 procent bij 'spelling' en 57 procent bij 'begrijpend lezen'.

De Onderwijsraad luidde eerder al de noodklok omdat het niet goed gaat met de beheersing van taal en rekenen bij Nederlandse leerlingen. Nu blijkt dat vooral de taalarmoede doorsijpelt naar de lerarenopleidingen voor het basisonderwijs (pabo's), die studenten moeten klaarstomen tot bekwame leraren van de toekomst. Waar er al veel te weinig van zijn.

Is de kwaliteit van de pabo's in Nederland wel op orde? Die kwaliteit wordt in de gaten gehouden door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) en deze club heeft de afgelopen drie jaar de prestaties van alle 26 opleidingen herzien. Het beeld is eenduidig: de Nederlandse pabo's voldoen aan de gestelde eisen voor goed onderwijs. 'Het eindniveau is geborgd en de beoogde leerresultaten worden behaald', valt meermaals te lezen. Hooguit krijgen bepaalde hogescholen het advies mee om nog te sleutelen aan de samenwerking met basisscholen of aan onderdelen van het curriculum.

Enerzijds zijn opleiders Nederlands dus helemaal niet zo tevreden over de kwaliteit van alle studenten en delen van het onderwijsprogramma, maar anderzijds slagen alle pabo's wél met vlag en wimpel bij de kwaliteitscheck. De vraag luidt aan de leraren van onze basisschoolleraren: waar schort het, vooral bij Nederlands, aan?

Volgens Mirjam Snel, hoofddocent taal/lezen aan de pabo van de Hogeschool Utrecht en voorzitter van de Kennistafel Effectief Leesonderwijs, is de manier waarop het lesprogramma, het curriculum, van de pabo's in elkaar steekt voor verbetering vatbaar. "Studenten gaan gedurende de opleiding vaak van toets naar toets. Zo komen kennis, vaardigheden en attitude niet voldoende 'in hun DNA' terecht. Het curriculum zou cumulatief opgebouwd moeten zijn; waarin de leerstof wordt herhaald, steeds iets complexer."

Snel duidt ook het achterblijvende niveau van de studenten die op een pabo starten als een probleem. "Studenten die beginnen met de pabo moeten minstens taalniveau 3F (standaardniveau na afronding havo) hebben, wij leiden ze dan op naar 4F (standaardniveau na afronding vwo). Maar ze komen niet binnen met 3F! Dus op onze opleiding moet veel gebeuren. Als het curriculum al zo vol zit, is dat best een uitdaging."

Voorzitter Karin van Weegen van Lobo (Landelijk Overleg Lerarenopleiding Basisonderwijs) noemt het 'een maatschappelijk gegeven' dat de basisvaardigheden van leerlingen teruglopen. "Daar moeten wij ons als lerarenopleidingen toe verhouden. Het maakt dat het beginniveau van onze studenten per definitie ook lager is dan een aantal jaren geleden en dat wij anders moeten kijken naar de wijze waarop we ons onderwijs inrichten."

Een deel van het probleem is volgens Van Weegen dat het curriculum 'overvol' is en niet makkelijk aanpasbaar. "Dat is complex. Bij het samenstellen van het lesprogramma houden wij ons aan de geldende normen voor het kennisniveau en de bekwaamheidseisen. De herziening van de eisen waaraan het curriculum moet voldoen, vindt eens in de zes jaar plaats en komt eraan. Dan komt er zeker meer aandacht voor de basisvaardigheden."

Sowieso is het startniveau van studenten 'niet altijd om over naar huis te schrijven', constateert ook Anne van Buul. Zij is lerarenopleider Nederlands aan Hogeschool de Kempel, de pabo in Helmond. "Daar moeten wij iets mee, net als het voortgezet onderwijs. Zo is er een digitaal taalloket voor extra hulp. Maar ook nascholing is heel belangrijk, na de pabo. Op die manier kunnen nieuwe leraren bijvoorbeeld vertrouwd raken met onderwijs aan nieuwkomers of leren omgaan met verschillende niveaus van kinderen in de klas."

Verder zit er volgens Van Buul een groot probleem bij de landelijke pabo-kennistoets in het derde jaar. "Die is gewoon verouderd, loopt achter op de wetenschappelijke ontwikkelingen. Daar gaat veel lestijd aan verloren, maar je hebt er in de praktijk weinig aan: er wordt vooral inhoudelijke kennis getoetst en weinig praktische vaardigheden." Herziening is dus vereist, maar volgens deze opleider maar mondjesmaat toegestaan.

Femke Zweekhorst, van oorsprong taaldocent, is onderwijsmanager aan de Hogeschool Rotterdam. Op haar hogeschool wordt taalarmoede bij een deel van de studenten aangepakt door ook bij andere vakken taalonderwijs een rol te geven. "Als studenten een stuk tekst maken voor geschiedenis dan kijken we ook naar de opbouw en de spelling", aldus de onderwijsmanager. "Dat mag in het hele curriculum wel terugkomen, stelt ze vast. "Studenten die moeite met taal hebben, kunnen erop rekenen dat we in ze investeren in Rotterdam: met een taalcentrum, bijlessen en 'peer coaches'."

Ook Zweekhorst vindt dat er in het onderwijsprogramma extra ruimte moet worden gemaakt voor basisvaardigheden, zolang dat binnen de perken blijft. "Ik wil niet alleen een taal- en rekenpabo zijn", zegt ze daarover. "Studenten moeten ook culturele vorming krijgen, en geschiedenis. Waarin ze rijke teksten leren begrijpen." Ze gelooft niet in een extra eindtoets voor afstudeerders op de pabo, zoals de Onderwijsraad adviseert. "Het onderwijzen van taal wordt al meegenomen in de landelijke kennisbasistoets tijdens het derde jaar en de andere taaleisen horen gewoon bij het hbo."

Alle opleiders die deze krant heeft gesproken, stellen verder dat de oplossing ligt in verdere scholing voor leraren na de pabo. Geregeld door hun eigen basisschool, in overleg met de hogeschool. Snel (Hogeschool Utrecht): "Dus is het belangrijk dat onze studenten terechtkomen op een basisschool waar de schoolleider een visie heeft op goed onderwijs." Van Weegen (Lobo) ziet dat het nu 'geen vanzelfsprekendheid' is dat leraren na hun pabo-opleiding verder leren in samenspraak met de basisschool waar ze dan werken. "Dat 'leven lang leren' mag echt nog wat meer handen en voeten krijgen in het leraarschap."

Graag ziet Van Weegen ook dat dat taal- en rekenonderwijs op een goede manier wordt verbonden aan andere vakken, zodat het gedurende de hele opleiding centraal staat. Maar het vak 'leraar' moet vooral voor de leraar te doen blijven. "Politici moeten ermee ophouden om alle maatschappelijke problemen op het bordje van de leraar te leggen. Waarom zouden mensen nog kiezen voor dit mooie beroep als voortdurend de nadruk wordt gelegd op wat er niet goed gaat. Pabostudenten zijn geen supermensen, maar jonge mensen die met hart en ziel het verschil willen maken voor kinderen."

Melanie Rozengarden (22) heeft net haar bachelor behaald op de pabo aan de Hogeschool Utrecht. Ook zij ervaarde een vol lesprogramma met veel vakken. "Je moet er in hoog tempo doorheen. Als het niveau van studenten vanaf de middelbare school dan achterblijft, is het een zware taak om die bij te spijkeren voordat ze de pabo verlaten." Melanie ziet in haar omgeving ook dat bijvoorbeeld spelling de laatste jaren achteruit is gegaan. "Ik denk trouwens dat dat net zo goed geldt voor andere opleidingen, maar die vaardigheid is voor ons vak belangrijk. We zijn toch een voorbeeld voor de kinderen."

De afgelopen jaren kreeg Melanie wel eens het idee dat men op de pabo drukker is met het verbeteren van de vaardigheden van de studenten dan met studenten voorbereiden op les geven op de basisschool. "Als je in de lessen zit, merk je dat het efficiënter kan. Maar dat zal per instelling verschillen. Je krijgt heel veel kennis toegereikt, terwijl je meer bezig zou kunnen zijn met het op een goede manier gebruiken om kinderen dingen aan te leren."

De pabo heeft nogal de naam dat studenten er vooral kinderliedjes en dansjes leren. Melanie is het daar deels mee eens. "Ik ben niet heel creatief ingesteld, dus vond het vrij veel. Er zaten wel eens lessen bij dat ik dacht: 'Heb ik veel geleerd? Dat niet. Was het leuk? Dat wel.' Denk aan muziek of drama. Je krijgt die vakken ook meerdere keren tijdens de opleiding. Daarnaast: ik hoef geen muziek te leren spelen, maar wil wél leren hoe ik kinderen daarvoor enthousiasmeer."

Vier jaar lang liep Melanie minimaal één dag in de week stage op een basisschool. Volgens haar wisselt het heel erg per vak of dat aansluit op de praktijk. "Zo zijn er verschillende manieren om kinderen iets aan te leren. Het is belangrijk dat studenten die uitproberen en hun ervaringen delen. Ik heb niet idee dat ik op de pabo kon experimenteren met verschillende soorten didactiek. Wat in de stage wél naar voren komt." Ze is een groot voorstander van verder schaven aan jezelf als leraar zodra je aan het werk bent op een school. "Ook als je twintig jaar voor de klas staat, je weet niet alles. En er komen steeds nieuwe onderzoeken en lesmethodes bij, je kunt altijd blijven leren."