Dit artikel is afkomstig uit Tubantia. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Het Oldenzaalse gezin - twee drukke banen, vier jonge kinderen - verwelkomde een Oekraïense moeder en haar tienjarige zoon. In de vijf maanden die volgden staken kleine irritaties de kop op. Het was tijd om afscheid te nemen. Daar werd het gezin bedolven onder de cadeautjes. Een dag later volgde een klap in hun gezicht. "We hadden later nog wel een keer vluchtelingen willen opvangen, als we die trap na niet hadden gekregen."

Eerst terug naar het begin. Binnen twee weken na het uitbreken van de oorlog hadden 25.000 Nederlandse gastgezinnen zich aangemeld. In Oldenzaal hadden Marijke ten Dam en Mike-Jarno Vaanholt hun vinger opgestoken. Marijke weet het nog goed. "We zagen op tv een groep Oekraïense kinderen die afscheid nam. Het beeld van een huilend jongetje, alleen met zijn tasje, gaf de doorslag."

"We kunnen een groot bedrag storten, maar we kunnen ook het avontuur aangaan", legt Mike-Jarno uit. Voor dit doorsnee-Nederlandse huishouden is elke dag al een balanceer-act tussen werk, school, zwemles en sport. "Daardoor gaan we met de meeste dingen ook makkelijk om, dus een moeder en haar zoon konden er wel bij", zegt hij.

"En we deden het om onze kinderen verder te leren kijken dan de eigen voordeur. Om open te staan voor andere mensen", vult Marijke aan. Het gezin meldde zich aan bij Takecarebnb, de organisatie die gastgezinnen koppelt aan vluchtelingen. Begeleiding kregen ze van het Leger des Heils.

Nu een jaar na het uitbreken van de oorlog willen ze een inkijkje geven in de afgelopen vijf maanden. "In onze goede en minder goede ervaringen en in de cultuurverschillen", zegt Marijke. Ze kwam er bijvoorbeeld achter dat Oekraïense mensen ja zeggen, maar nee bedoelen.

Het avontuur begon een dag na hun zomervakantie, toen een gescheiden vrouw en haar zoon op de stoep stonden om kennis te maken. Zij kwamen vanuit het noordwesten van Oekraïne naar Nederland. Klaar om in te trekken bij het gezin aan de voet van de Tankenberg.

De start was hectisch en hartelijk. Voor de vrouw had Marijke een Rituals-pakket gekocht, voor de jongen een doos LEGO. "In het Oekraïens hadden we 'Welkom in ons gezin' op een grote kaart geschreven." De gesprekken gingen via Google Translate. De vrouw en zoon spraken nauwelijks Engels en uiteraard geen Nederlands. Mike-Jarno hielp bij het vinden van een school, werk en vervoer. De gezinnen vierden samen sinterklaas, van haar eerste loon trakteerde de Oekraïense op champagne en hapjes.

Maar al snel bleek dat de twee nationaliteiten langs elkaar heen leefden. Samen ontbijten of avondeten zat er niet in. Anders dan zijn eigen gezin zag Mike-Jarno dat de gasten niet op gezette tijden aten. 's Avonds trokken Marijke en Mike-Jarno zich vroeg terug op hun slaapkamer. Dat was de enige plek in huis die van 'hen' was.

Er volgden kleine irritaties. De jongen keek bijvoorbeeld de hele dag TikTok-filmpjes op zijn telefoon, ruimde niets op en maakte geen contact met de anderen. Als Marijke stofzuigde verroerde hij geen vin. Ook plaste de jongen bijvoorbeeld vaak naast de wc.

Het zijn dingen waar elk gezin met opgroeiende kinderen mee te maken krijgt. Maar ze vonden het lastig om de jongen hier op aan te spreken. Het was niet hun kind. Zijn moeder kreeg hier het meeste niet van mee, ze had een fulltimebaan en ging op zaterdag en zondag in haar eentje naar de kerk en naar vrienden toe.

Waar Mike-Jarno nog zoiets had van 'nou ja, toe maar', liep voor Marijke op een gegeven moment de emmer over. "Het kan niet zo zijn dat ik van hem alles maar accepteer en dat mijn kinderen wel hun spullen moeten opruimen." Daarna sprak het stel - volgens eigen zeggen voorzichtig - met de moeder over het gedrag van zoonlief.

Tijdens de kerstvakantie besloten Marijke en Mike-Jarno dat het mooi was geweest. Na de eerste standaardperiode van drie maanden hadden ze het verblijf verlengd, dat zouden ze niet nog eens doen. Dus toen de vrouw zelf vertelde dat ze in Enschede een nieuwe plek had gevonden, was het goed zo.

"In januari namen we afscheid en werden we bedolven onder de cadeautjes. We kregen taart, chocolade en bloemen", vertelt Marijke. Maar een dag later kreeg ze een klap in het gezicht. "Op Facebook kregen we de ergste verwijten. Volgens een onbekende man moesten we ons schamen voor hoe we met onze gasten waren omgegaan. We waren verbijsterd en hebben er nachten niet van geslapen. Wat hebben we verkeerd gedaan?"

Door tussenkomst van het Leger des Heils kwam het verhaal eruit. De vrouw vond het veel te koud op de slaapkamer. Daarnaast voelde ze zich erg beledigd omdat het stel haar had aangesproken op het gedrag van haar zoon. Ze durfde er niets van te zeggen tegen het gastgezin, maar wel tegen haar vrienden in Enschede.

"Had ons wat gevráágd, dan hadden we het geregeld", aldus Mike-Jarno terugkijkend. "Wij dachten dat ze hier konden leven als God in Frankrijk, ons huis stond open voor hun en hun vrienden. Wij vroegen nergens een vergoeding voor, terwijl ze werkte en leefgeld kreeg. Ze kwamen niets tekort en hebben samen leuke dingen meegemaakt. En dan hoor je achteraf dit. We zouden na een tijdje open weer open hebben gestaan voor nieuwe vluchtelingen, maar hierdoor niet meer."

Laxmi Mohan van het Leger des Heils vindt het erg jammer dat het Oldenzaalse stel geen vluchtelingen meer opvangt. "Dit was een voorbeeld-gastgezin en nu zijn we ze kwijt", zegt de vrijwilligerscoördinator. Maar ze heeft ook begrip: "Bij elk gezin is een begin en een eind. Mensen willen op een gegeven moment hun privacy weer terug."

Ze stuurt meer dan honderd vrijwilligers aan, die in Overijssel en Gelderland gastgezinnen ondersteunen en ziet de verschillen tussen de Nederlanders en de vluchtelingen "Oekraïense mensen zeggen liever geen nee. En omdat ze niet ondankbaar over willen komen zullen ze ook nergens om vragen."

Dan zijn er de irritaties. "Wat ik geregeld zie is dat het vaak in kleine dingen zit. Bijvoorbeeld dat de vluchtelingen de verwarming op hun kamer heel hoog zetten, lang douchen of nog laat koken. Het beste is dat je dit als gastgezin snel doorgeeft aan de ondersteuner. Wij gaan dan het gesprek aan met de vluchteling. Dat doen we met fluwelen handschoenen aan."

De grootste valkuil voor veel gastgezinnen zit in hun verwachtingen, zegt Laxmi Mohan, vrijwilligerscoördinator van het Leger des Heils. Op basis van haar ervaringen geeft ze enkele tips:

1. "Denk niet dat het per se gezellig moet zijn, dat je elke dag samen kookt en eet. Een vrouw kan bijvoorbeeld constant denken aan haar man, die in de oorlog vecht. Zij heeft dan geen tijd en zin om veel contact te maken. Dat betekent niet dat ze ondankbaar is."

2. "Sommige mensen willen hun gast alles leren over Nederland en aan werk helpen. Het is goed bedoeld, maar dat hoeft niet. Tenzij ze er om vragen. Een vluchteling is vaak al blij met alleen onderdak. Soms staat iemand in de overlevingsstand, die denkt dan niet na over de toekomst."

3. "Probeer je gasten niet op te voeden. Vraag niet waar ze heen gaan, wat ze gaan doen of hoe laat ze thuis zijn. Vertel hen ook niet wat hun kinderen moeten doen of laten. Je hoeft ook niet alles voor ze te regelen, tenzij ze er om vragen."

4. "Schakel op tijd hulp in. Zo kun je voorkomen dat kleine irritaties groot worden. Als vluchtelingen getraumatiseerd zijn, is misschien professionele hulp nodig. Dat herken je als iemand zich afzondert en veel verdriet heeft."

5. "Maak het bespreekbaar. Dit kan best lastig zijn, vooral als een vluchteling niet graag praat. Dit kost veel energie, maar vraag er voorzichtig naar en blijf dat doen."