Dit artikel is afkomstig uit De Morgen. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

"Dit is zonder twijfel een van de meest beloftevolle nieuwe ontwikkelingen die ik al ben tegengekomen", zegt radiotherapeut-oncoloog Piet Dirix over de radiotherapie waar ze in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen onderzoek naar doen. Al anderhalf jaar doen ze dat met proefdieren, maar dit jaar hopen ze ook de eerste menselijke patiënten met agressieve tumoren te bestralen met flashtherapie.

Bestraling van tumorcellen is een veelgebruikte kankertherapie. Maar vlekkeloos ze niet. Ongeveer een op de drie kankertumoren blijkt er resistent voor, en tevens bestaat de kans dat er omliggende organen beschadigd worden door de bestraling. In sommige gevallen moeten artsen daardoor een kleinere dosis toedienen dan eigenlijk ideaal zou zijn om de tumor aan te pakken. "Als je hersenen bestraalt, is er altijd een risico dat je ook gezond hersenweefsel raakt", zegt Dirix. "Net zoals je bij het bestralen in de buik de blaas, endeldarm of andere darmen kunt beschadigen. Gelukkig heeft slechts een minderheid van de patiënten langdurige problemen, maar dat is natuurlijk iets waar je als arts wakker van ligt."

Bij flashtherapie dien je in een fractie van een seconde een hoge stralingsdosis toe. Uit voorlopige studies blijkt de impact op de tumor minstens even groot. Het is ook goedkoper, omdat één tot twee sessies volstaan. De behandeltijd vermindert dan van een zevental weken tot nauwelijks twee weken. En vooral lijkt er bij flashtherapie minder schade aan de omliggende organen te zijn. In Antwerpen stelden ze bijvoorbeeld vast dat het geheugen van muizen waarvan de hersenen met flashtherapie bestraald werden veel beter standhoudt dan muizen die conventionele bestraling kregen. Dat testten ze door muizen de weg te laten terugvinden in een labyrint.

"Er zijn verschillende hypotheses waarom flashtherapie voor minder nevenschade zorgt", zegt Dirix. "Zo is het een mogelijkheid dat we door zo'n snelle en hoge dosis alle zuurstof wegnemen in de buurt van de bestraling. Daardoor zouden de gezonde weefsels mogelijks resistent worden, terwijl de tumoren wel aangevallen worden. Maar het kan ook zijn dat de gezonde weefsels beter standhouden omdat er minder ontstekingsreacties zijn vanuit het immuunsysteem. Daar moet verder onderzoek nog meer uitsluitsel over geven."

Voorlopig vindt het onderzoek vooral plaats bij types kanker die dicht tegen het huidoppervlak liggen. In Zwitserland werd flashtherapie al toegepast bij patiënten met huidkanker, terwijl het in de Amerikaanse universiteit van Cincinnati al doeltreffend bleek bij patiënten met uitgezaaide kanker in de armen en benen. Maar in de toekomst kan het mogelijk ook bij tumoren toegepast worden die tot twintig centimeter diep in het lichaam verscholen liggen.

Daarvoor ging het het universitair ziekenhuis CHUV in het Zwitserse Lausanne een samenwerking aan met het Europees Centrum voor Nucleair Onderzoek (CERN) en het en het Franse bedrijf Theryq. Samen bouwen ze aan een toestel dat over twee jaar ook de moeilijkst behandelbare tumoren kan aanpakken. De eerste klinische tests zijn gepland voor 2025.

"Het is uitkijken wat dat onderzoek zal geven", zegt Dirk Van Gestel, radiotherapie-expert en medisch directeur van het Brusselse Bordet Instituut. "Vandaag is het zwakke punt van de technologie dat er te veel dosisverval is als je dieper gelegen tumoren wilt bestralen. Met het toestel in Zwitserland zou je op termijn ook hersenen kunnen bestralen zonder eerst te moeten opereren. Maar voor we daar zijn, hebben we nog heel wat onderzoek nodig."