Dit artikel is afkomstig uit Het Parool. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

'Van eurocentrische verwachtingspatronen en een minder dan minimale kennis van Zwarte kunst tot het gebruik van termen als "gorilla" om Zwarte performers te beschrijven… In de huidige vorm heeft het Nederlandse recensie-landschap makers als ons werkelijk niets te bieden. [...] Voor ons zou een recensie een voortzetting moeten zijn van dat wat door de kunstenaars wordt aangesneden en, ja… we verdienen een betere gesprekspartner.'

Dit is het statement van Paars Paars, een nieuw online recensieplatform over zwarte kunstenaars door Afro-Nederlandse recensenten. De oprichters zijn regisseur en kunstenaar Ira Kip, schrijver en programmeur Simone Zeefuik en actrice en regisseur Romana Vrede, allen gearriveerde, uitgesproken kunstenaars.

In november lanceerden zij hun nieuwe site. Erover geïnterviewd worden willen ze niet, ze laten dat wat ze zijn begonnen voor zich spreken: een collectief platform, waar schrijvers worden uitgenodigd om in een recensie - maar dat kan ook een instagrampost, filmpje of andere vorm zijn - hun ideeën over kunst te delen. 'Kritische noten' zijn welkom, maar de 'eurocentrische blik' moet verworpen.

Voor witte recensenten, ook de schrijvers van dit stuk, is het confronterend om te zien dat zwarte makers zich genoodzaakt voelen zelf hun kritiek te organiseren. Goed voorbereid zijn, je verdiepen in de kunstenaar die je gaat bespreken en je proberen te verplaatsen in wat er wordt bedoeld en gezegd zijn grondbeginselen van elke recensent. In principe zou je dan over iedereen kunnen schrijven.

Toch is er ook echt iets aan de hand. Een snelle blik op het recensentenlandschap, van kranten en online platforms, van muziek, beeldende kunst, theater of film, laat zien dat de critici van kleur ver, ver in de minderheid zijn. En dat terwijl kunstenaars, theatermakers, filmmakers en muzikanten wél steeds diverser worden.

Maar begrijpen witte recensenten ook minder van makers van kleur? Hebben zwarte kunstenaars en andere artiesten van kleur baat bij recensenten die op hen lijken? En waarom loopt de diversiteit in de cultuurjournalistiek zo achter?

Marian Duff is directeur van Oscam in Zuidoost, een museum dat al lange tijd kunstenaars van kleur centraal stelt. Zij herkent waar de oprichters van Paars Paars vandaan komen. "Veel witte kunstcritici bekijken kunst van makers van kleur vanuit een West-Europees perspectief, waardoor het op een verkeerde manier wordt gewaardeerd. Recensenten hebben de macht om een kunstwerk de hemel in te prijzen of volledig de grond in te stampen. Het feit dat die macht nu voor het grootste deel in handen is van witte journalisten, hoort niet. Het is geen weerspiegeling van de samenleving."

Ze is daarom blij met de oprichting van Paars Paars. "Je wordt gezien als maker. Je werk wordt niet in een lullig stukje in de krant afgedaan, maar krijgt een groot stuk dat op de inhoud ingaat. Het zal niet altijd positief zijn, maar je werk wordt ten minste gelijkwaardig gewaardeerd." Ze vindt het vervelend dat Paars Paars opgericht moest worden, maar ook nodig. "Na alle trauma's die makers van kleur hebben meegemaakt is het belangrijk dat er een plek is waar je gerecenseerd wordt door mensen die begrijpen waar je vandaan komt."

Kaart het gebrek aan diversiteit bij media aan, en er wordt al gauw gezegd 'dat recensenten van kleur niet te vinden zijn'. Volgens Duff is dat argument al lange tijd passé. "Ze zijn er wel. Het ligt eraan hoe belangrijk je het vindt en hoe goed je zoekt."

Simon van den Berg - wit, voormalig theaterrecensent van Het Parool en nu hoofdredacteur van podiumkunstrecensiesite Theaterkrant - onderkent de kritiek. "Paars Paars is ook commentaar op hoe reguliere media - en daar horen Het Parool en Theaterkrant bij - niet genoeg hebben gedaan om diversiteit in critici te krijgen. Er zijn genoeg makers van kleur, dus daar hadden we eerder en steviger mee aan de slag moeten gaan."

Afgelopen najaar begon Theaterkrant het traject 'Ongehoorde Stemmen' waarvoor potentieel geïnteresseerden in theaterkritiek en recenseren zich konden aanmelden. Emilie van Heydoorn, theater- film- en televisiewetenschapper en creatief producent, zelf van kleur, deed mee. "Ik had altijd het idee dat de recensiewereld een niet-transparante, witte, elitaire wereld was, die niet open stond voor andere perspectieven, het kwam niet in me op om recensent te worden."

Inmiddels heeft ze voor Theaterkrant acht recensies geschreven en overweegt ze ook bijdragen aan Paars Paars te leveren. "Het is niet 'het toevoegen van' maar een 'breder beeld geven' van theatergeschiedenis en kritiek. Paars Paars ziet recensies meer als 'reflecties' op het werk van makers, dat laat in mijn ogen ruimte voor dialoog tussen recensent en maker. Misschien is dat hoe dan ook de toekomst van de kunstkritiek."

Volgens Julia-Beth Harris, dichter en creatief schrijver voor Nxt museum, is het nodig om de tijd te nemen mensen van kleur te integreren in de media. "Het is belangrijk om zwarte experts te hebben binnen elk werkveld. Mensen van kleur zijn gewend steeds een andere bril op te zetten; zowel die van hun eigen ervaring als die van de eurocentrische, mainstream bril. Veel witte mensen beschikken alleen over de heersende blik, en kunnen van mensen van kleur leren om verder dan dat te kijken."

Voor Van den Berg is de oprichting van Paars Paars iets waar alle recensenten blij mee zouden moeten zijn. "Dit is hoe er verandering komt." Op een bepaalde manier vindt hij het ook jammer. "Ik zou natuurlijk willen dat Theaterkrant de plek was waar ook schrijvers van kleur de vrijheid voelen om hun visie te geven. Dat is nu niet zo." Reuring over recensenten is overigens niet nieuw. Er was bijvoorbeeld een tijd dat critici vooral mannen waren. Toen steeds meer vrouwen hun plek opeisten in de kunstwereld, was er ook onvrede over de mannelijke blik.

Waarom er nog altijd zo weinig recensenten van kleur zijn, vindt Van den Berg lastig te verklaren. "Het is slecht betaald, je wordt of uitgescholden door je lezers of door de makers. Maar waarom er dan wel witte recensenten bijkomen, maar nauwelijks critici van kleur, weet ik niet. Paars Paars laat wel zien dat kritiek nog zo belangrijk wordt gevonden dat er mensen zijn die een nieuw platform opzetten. Dat vind ik heel hoopvol."

Met meer diversiteit worden witte critici ook beter, als het goed is. Van den Berg: "Het is moeilijk om zonder andere geluiden je eigen blik te scherpen. Is er iemand die vanuit een andere achtergrond dan ik eenzelfde kunstwerk beschouwt, en nieuwe inzichten deelt, dan word ik ook op mijn eigen perspectief en vooroordelen gewezen. Ik kijk dan toch anders naar een volgende voorstelling."

En het hoeft zeker niet zo te zijn dat alleen zwarte mensen zwarte kunst mogen beoordelen, benadrukt Marian Duff, van Oscam. "Witte recensenten zouden zich meer in zwarte kunst moeten gaan verdiepen en leren om anders te kijken dan ze gewend zijn. Tot die tijd denk ik dat het goed is om kracht te putten uit een platform als Paars Paars om die kunst zichtbaar te krijgen."

Saron Tesfahuney verwacht dat Paars Paars zal aanzetten tot veranderingen in het recensielandschap. Als theatermaker merkt ze dat voorstellingen waaraan zij werkt soms verkeerd worden geïnterpreteerd. "Ik was regieassistent van de voorstelling Verzwegen geschiedenis/Hier zijn we koningen en in de kop van een recensie stond 'vluchtelingenstroom' terwijl de voorstelling daar helemaal niet over ging. Dan krijg je bijna de neiging om geen recensenten meer uit te nodigen."

Tesfahuney schreef al een stuk voor Paars Paars. "Ik zie het platform als een brug tussen twee werelden. Het perspectief wat daar wordt geboden had geen plek gehad binnen de normale media, maar kan nu door iedereen gelezen worden. En hoe meer perspectieven we meekrijgen, hoe rijker we worden."