Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Inflatie is een spreekwoordelijk spook. Dat doemt ineens op, maar kan ook ineens verdwijnen. Dat het inflatiespook al veel minder bangmakend is, zal eind deze maand uit de CBS-cijfers blijken, want in januari zal het inflatiecijfer een stuk verder afnemen. Redenen zijn de dalende energiekosten en het prijsplafond dat de overheid heeft ingevoerd.

De inflatie op jaarbasis - vergeleken met twaalf maanden eerder - haalde in de maand september van vorig jaar het hoogste punt: 14,5 procent. Sindsdien is er een dalende reeks ingezet: 14,3 procent in oktober, 9,9 procent in november en 9,6 procent in december. En die zal de komende maanden zonder twijfel worden voortgezet.

Dat is rekenkundig al onvermijdelijk. De stijging van de energieprijzen begon in de tweede helft van 2021. In januari vorig jaar was de inflatie daardoor al opgelopen tot 6,4 procent. Om dat percentage te halen zouden de energieprijzen sinds begin vorig jaar weer zoveel moeten zijn gestegen. Maar die zijn nu lager dan in januari 2022. Hoofdeconoom Peter-Hein van Mulligen van het CBS: 'Rekenkundig zou de inflatie daarom al snel met een paar procentpunt verder moeten dalen.'

Begin januari 2022 kostte gas ruim 2,30 euro per kuub. Die prijs liep verder op na het begin van de oorlog in Oekraïne een maand later, en de daarop volgende boycotmaatregelen alsmede de aanslag op de pijplijn Nordstream 2. In september was duurdere energie goed voor de helft van de stijging van de consumentenprijsindex van het CBS met 14,5 procent. Nu kost gas dankzij het prijsplafond 1,45 euro per kuub tot een jaarverbruik van 1.200 m3.

Nee. De zogenoemde commodity-index, waarin 19 soorten landbouwproducten en grondstoffen (cacao, graan, sojabonen, olie, goud, kolen) zijn opgenomen, staat nu op 3.490 tegen 4.312 in juni vorig jaar. Neem de tarweprijs die vorig jaar explodeerde door de oorlog tussen de twee grootste graanexporteurs Rusland en Oekraïne. Het termijncontract bereikte op 10 januari een dieptepunt van 7,3 dollar per bushel (ruim 25 kilo) tegen 12 dollar eind februari vorig jaar. Reden is de verwachting van recordoogsten en recordvoorraden in Rusland. De export zou daardoor stijgen naar 44,1 miljoen ton. Ook in India wordt een recordoogst verwacht. Het huidige exportverbod van graan in dat land zou daardoor worden ingetrokken.

Ook de prijs van olie is fors gedaald. Zowel in maart als juni 2022 was de prijs van olie gestegen boven de 120 dollar per vat van 159 liter. Nu is dat 84 dollar. Als China weer helemaal opengaat, zouden de grondstofprijzen weer behoorlijk kunnen stijgen. Een olieprijs van boven de 100 dollar per vat is dan weer mogelijk. De aluminiumprijs is sinds het dieptepunt begin dit jaar alweer met 15 procent gestegen. Maar vergeleken met maart vorig jaar is die 30 procent lager.

Peter-Hein van Mulligen verwacht niet dat prijsstijgingen die samenhangen met extra vraag door het opengaan van de Chinese markt tot een nieuwe inflatiegolf zullen leiden. 'Ten eerste is de groeiverwachting voor de Chinese economie nog laag. Ten tweede heeft globalisering altijd een prijsdrukkend effect.' Opvallend is dat de prijs van zeecontainers voor transport van China naar de westkust van de VS met liefst 80 procent is gedaald van ruim 20 duizend dollar in augustus vorig jaar tot 1.400 dollar nu.

Daar lijkt het vooralsnog niet op. En ook de centrale-bankpresidenten gaan ervan uit dat de inflatie voorlopig boven het doel van 2 procent blijft en dat daarom verdere renteverhogingen noodzakelijk zijn. Klaas Knot, de president van De Nederlandsche Bank, zei donderdag dat een verdere renteverhoging door de ECB van 2 naar 2,5 procent nog niet voldoende zal zijn om de inflatie onder controle te krijgen. Vorig jaar verhoogde de ECB de rente al in vier stappen van -0,5 tot 2 procent.

Van Mulligen wijst erop dat nu vele andere producten en diensten duurder worden. Voedingsmiddelen waren in december nog altijd 14 procent duurder dan een jaar eerder. Het totale inflatiecijfer daalde weliswaar in december, maar de kerninflatie (inflatie zonder energieprijzen) steeg nog altijd van 6,2 procent in november naar 7,1 procent in december. Telefoondiensten en zorgverzekeringen zijn duurder geworden.

De Woz-waarde van de woningen stijgt met 17 procent, werd donderdag bekend. De gedaalde woningprijzen zelf zitten niet in het inflatiecijfer. Bij het boodschappenmandje in de supermarkten kan gesproken worden van een na-ijleffect van de stijging van grondstoffen en ingrediënten eerder. Nu die dalen is het nog maar de vraag of de fabrikanten in de loop van het jaar die prijzen navenant verlagen.

En dan zijn er nog de mogelijke effecten van de loonstijgingen op de prijzen. In 2022 stegen de cao-lonen met 3,2 procent ten opzichte van 2021, de grootste toename sinds 2008. Dat kan gezien de krapte op de arbeidsmarkt doorzetten. Inmiddels eisen vakbonden loonstijgingen tot 17 procent, zoals bij het regionaal vervoer. Dat moet doorwerken in de prijzen van het buskaartje.

De Nederlandsche Bank voorspelde voor 2023 een inflatie van 4,9 procent (de helft van 2022 maar nog altijd 'te hoog') en voor 2024 zelfs van 5 procent, omdat dan het energieprijsplafond stopt. Het spreekwoordelijke spook zal niet verdwijnen, tenzij zich onverwachte ontwikkelingen voordoen in de wereldeconomie.