Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Een vrijstaande, energieneutrale woning met een grote tuin en een hypotheek met totale maandlasten van nog geen 500 euro. "Wie wil dat nou niet?", zegt Luck Dankers (38), die zo'n huis bewoont in het Brabantse Aarle-Rixtel. Er is één grote maar: zijn koopwoning met een woonoppervlakte van 68 vierkante meter is een flexwoning, bestaande uit twee gestapelde prefabwoonmodules, die op de huidige locatie maar vijftien jaar mag staan.

Flexwoningen als koopwoningen: de tien woningen met opvallende schuine daken in Aarle-Rixtel zijn het eerste bewijs dat het mogelijk is. Ze staan in een ring om een ruime, gemeenschappelijke moestuin, op een terrein in een reguliere woonwijk. Het is vooralsnog het enige flexkoopproject in Nederland. Maar Dankers, waarschijnlijk de enige Nederlandse projectontwikkelaar in flexwoningen die er zelf in een woont, voorspelt dat dat snel gaat veranderen.

Flexwoningen zitten in de lift, zeker nu woonminister Hugo de Jonge er zo de schijnwerpers op zet. De tijdelijke modulaire woningen moeten in de voortdurende woningnood statushouders en jongeren nog enig perspectief geven op een dak boven hun hoofd. Bij voorkeur voldoen ze aan dezelfde kwaliteitseisen als een permanent huis.

Met die hogere kwaliteit kunnen flexwoningen ook 'luxer' worden. Ze zitten niet meer per definitie in de sociale huursector. Een bescheiden deel wordt al aangeboden in de vrije sector, met een huurprijs boven de 760 euro per maand. Zo komen er in grote, ambitieuze flexwoonprojecten die worden ontwikkeld als De Stek (Den Bosch) en Buurtschap te Veld (Eindhoven) ook woningen in het middenhuursegment. Ook Texel heeft er plannen voor.

Maar de woonmodule als koopwoning? Op een plek waar je maar tijdelijk mag staan? Dat klinkt voor velen als een stap te ver. Ook voor de banken. "Door de tijdelijkheid is de hypothecaire financiering van flexwonen lastig", legt een woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Banken uit. "Als woningen ergens maar, zeg, vijftien jaar mogen staan, moet de hypotheek in vijftien jaar zijn afgelost, wat krap is."

Een grotere hobbel is misschien nog wel dat kopers van een flexwoning eerst 'een switch moeten maken in hun hoofd', zoals Dankers het noemt. Kopers van een traditionele permanente woning verwachten een vastgoedinvestering te doen voor het leven. Wie een flexwoning koopt, bezit alleen de woonmodules, die zeker vijftig jaar kunnen meegaan, maar zeker niet zo waardevast zijn als een permanente woning. De grond bezit de flexwoningkoper niet, die wordt gepacht van de gemeente.

"Als de tijd verloopt dat je ergens kunt staan met je huis, heb je niet veel", erkent Dankers. "Je hebt een verplaatsbaar huis, geen grond." Zelf heeft hij die omslag in zijn hoofd al gemaakt, toen hij een veel ruimer koophuis bewoonde in een vinexwijk, met kamers 'waar hij soms dagen niet kwam'. Toen hij hoorde over het plan flexwoningen neer te zetten op een terrein in een woonwijk in Aarle-Rixtel, waar tot zo'n tien jaar geleden een scoutingclub haar onderkomen had - vandaar de naam De Hopman, besloot hij het project mee te ontwikkelen. "Ik heb liever dit de komende jaren met veel lagere maandlasten, dan dat ik tot mijn pensioen kromlig voor een hypotheek."

Zo enthousiast is Dankers over deze constructie, dat hij zich er als projectontwikkelaar voor inzet. De flexkoopwoning kan volgens hem een alternatief zijn voor jongeren die op de reguliere woningmarkt geen huis kunnen kopen. De tijdelijkheid hoeft volgens hem geen probleem te zijn. "Gemiddeld wonen mensen niet langer dan acht jaar in een huis."

Dankers is niet de enige die mogelijkheden ziet in de flexwoning als koopwoning. Juridisch financieel adviseur Peter Kamp probeerde deze constructie al eerder te promoten. In zijn werk in de sociale sector ziet Kamp veel mensen worstelen met huisvestingsproblemen, vertelt hij. "Sommige mensen met een laag inkomen zouden met een flexkoopwoning goedkoper uit kunnen zijn dan als ze moeten huren", denkt hij. "Dit is een manier waarmee meer mensen een eigen huis kunnen hebben."

Maar simpel is het opzetten van buurtjes met flexkoopwoningen allerminst, merkt Dankers. De gemeenten met wie hij in gesprek is, zijn vooralsnog huiverig om hiervoor grond beschikbaar te stellen. Banken vinden het bovendien lastig dat ze niet het duidelijke onderpand hebben dat een reguliere woning biedt.

Bewoners van zogenoemde tiny houses - huizen van maximaal 50 vierkante meter met een minimale ecologische voetafdruk - lieten de hypotheekverstrekkers al een beetje wennen aan afwijkende woonvormen met zo'n minder duidelijk onderpand. Degenen die het lukte er een hypotheek voor te krijgen voldeden aan een aantal voorwaarden, vertelt tinyhousepionier Marjolein Jonker: "Het huis moest voldoen aan de regels van het permanente bouwbesluit. En de grond moet in eigendom zijn of er moet een overeenkomst voor eeuwigdurende erfpacht zijn."

Juist dat laatste geldt niet voor een flexwoning, die per definitie slechts tijdelijk op een bepaalde locatie mag staan. Dankers hoorde van de banken dat ze een garantie wilden van minimaal twintig jaar, terwijl de flexwoningen in Aarle-Rixtel slechts vijftien jaar op het voormalige scoutingterrein mogen staan. Om daaraan te komen, maakten de bewoners van De Hopman een afspraak met de gemeente Laarbeek, waarvan ze de grond pachten. Laarbeek geeft de bewoners de garantie dat ze voor de duur van tien jaar een nieuwe locatie voor hun woningen krijgen binnen de gemeentegrenzen, als de vijftien jaar zijn verstreken dat ze op het huidige terrein kunnen staan. Per maand zijn de bewoners de gemeente nog geen 100 euro aan erfpacht verschuldigd.

Met die gemeentelijke toezegging durfde de Triodos Bank het aan. Die financierde Dankers' hypotheek van 110 duizend euro voor 25 jaar; ook de meeste andere bewoners van De Hopman zitten bij die bank, die volgens veel betrokkenen het meest open staat voor alternatieve woonvormen.

"In de huidige woningnood zijn steeds meer mensen op zoek naar een creatieve oplossing om toch betaalbaar te wonen", zegt Jeroen Pels, verantwoordelijk voor hypotheken bij Triodos. Hij beklemtoont dat kopers daarbij niet enkel voor flexwoningen of tiny houses moeten kiezen omdat dat goedkoper zou zijn. "Als zij dat bijvoorbeeld willen omdat zij een duurzame vorm van samenleven voorstaan, willen wij zeker meedenken. Maar soms is de looptijd niet lang genoeg. Een hypotheek moet wel afgelost worden."

Maar het kan dus wel, zegt Dankers, als hij trots zijn woning laat zien. Die bestaat uit twee grotendeels uit hout opgebouwde modules van de fabriek van Barli en voldoet aan de eisen van het permanente bouwbesluit. Speciaal voor de ruimte heeft een ontwerper een zwevende bank ontworpen en 'slim geplaatste' kasten, om het niet al te grote oppervlak van zijn woning - een kleine 70 vierkante meter, verdeeld over twee verdiepingen - optimaal te benutten. Er staan veel planten. Door het raam wijst hij naar buiten naar zijn royale eigen tuin. "Prachtig toch?"

De verkoop van nieuwbouwwoningen is stevig ingezakt. In het derde kwartaal van 2022 zijn ruim eenderde minder nieuwe woningen verkocht dan een jaar eerder. Dit blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS, het Kadaster en Eurostat.

Dit is de grootste daling sinds 2015. Kopers betaalden wel 13,7 procent meer dan in dezelfde periode een jaar eerder. Ten opzichte van het tweede kwartaal was de prijs alsnog flink lager. De gemiddelde verkoopprijs daalde in drie maanden van ruim 5 ton naar bijna 474 duizend euro.

Vorige week maakte makelaarsvereniging NVM al bekend dat de verkoop van nieuwbouw aanzienlijk was gedaald, inclusief de verkopen in het vierde kwartaal. Volgens de NVM daalde het aantal verkopen op jaarbasis met 46 procent. Ook verdubbelde het aanbod. De NVM gaat daarbij uit van getekende koopcontracten. Het CBS baseert zich op de (zekerder, maar latere) overdrachten bij de notaris.