Dit artikel is afkomstig uit Trouw. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Veel en ongezond eten kan leiden tot overgewicht, dat is duidelijk. En toch is dat niet wat je vindt als je duizend opgroeiende kinderen lange tijd volgt. Dat hebben Noorse onderzoekers gedaan onder leiding van psycholoog Silje Steinsbekk in de zogenoemde Trondheim-studie. In dat onderzoek zijn duizend kinderen vele jaren gevolgd, vanaf hun vierde levensjaar. Die kinderen zijn nu achttien, en het onderzoek blijft verrassende resultaten opleveren.

Uit nieuwe publicaties van Steinsbekk en haar collega's blijkt dat bij schoolgaande kinderen eetgedrag geen goede voorspeller is van de BMI (de body-mass-index, een verhouding tussen lichaamslengte en gewicht). Met andere woorden: je ziet in de statistieken niet dat kinderen die meer eten zwaarder worden. Het verband is omgekeerd: zwaarlijvige kinderen eten meer en ongezonder, en hebben minder rem als het op consumeren aankomt.

Dat strookt niet met de intuïtie, maar wel met een vergelijkbaar onderzoek, dat vier jaar geleden werd gedaan door wetenschappers van Erasmus MC in Rotterdam. Daarin werden meer dan 3000 kinderen van hun vierde tot hun tiende jaar gevolgd. En ook in dat onderzoek bleek: lichaamsgewicht bepaalt eetgedrag en niet andersom.

Op zich is dat niet zo gek, want een groter lijf heeft meer brandstof nodig. Maar de bevindingen hebben belangrijke gevolgen voor interventie en voorlichting, zeiden de Rotterdamse onderzoekers destijds – en zegt de Noorse psycholoog Steinsbekk nu. Wil je het probleem van overgewicht te lijf gaan, dan is voorlichting over eetgedrag aan schoolgaande kinderen niet de meeste effectieve manier.

De kaarten zijn voor die tijd al geschud, bij wijze van spreken. Kinderen die met een hoge BMI aan school beginnen, krijg je daar niet van af door te zeggen dat ze minder moeten eten. Aandacht voor hoeveelheid en kwaliteit van de voeding en voor lichaamsgewicht moet er vooral zijn voordat kinderen de schoolgaande leeftijd bereiken.

In een tweede nieuwe publicatie uit de Trondheim-studie kijken Steinsbekk en haar collega's naar de relatie tussen fysieke activiteit en lichaamsvet. En ook hier moet de intuïtie het ontgelden. Je zou denken dat inspanning lichaamsvet vermindert. En dat is ook zo. Maar ga je grote groepen kinderen volgen, dan zie je het omgekeerde: lichaamsvet vermindert de fysieke inspanning.

Gek genoeg zagen de onderzoekers dat alleen bij jongens. Bij meisjes vonden ze geen effect van beweging op lichaamsvet en geen effect van lichaamsvet op beweging. Bij jongens wel: als die dikker worden, gaan ze minder bewegen.

Het is statistisch onderzoek, dus gissen naar de oorzaken. Maar het kan zijn, zegt Steinsbekk, dat bewegen voor jongens toch nog vaker een competitieve bezigheid is dan voor meisjes. Met meer vet op je lijf wordt die competitie minder gemakkelijk, waardoor jongens wellicht afhaken. En hier kan dan de omgekeerde relatie gaan opspelen, zegt Steinsbekk, want schoolgaande jongens zijn fysiek actiever dan meiden, en als zij minder gaan bewegen, zal dat ook een groter effect hebben op hun lijf en hun gezondheid.