Dit artikel is afkomstig uit BN DeStem. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Natuurlijk hoopt prof. dr. Bogers op een doorbraak: dat tumoren én uitzaaiingen krimpen na verwarming van het gehele lichaam tot 41,5 graden Celsius. Want: "De levensverwachting van patiënten met pancreaskanker zou daardoor flink kunnen toenemen, misschien wel verdubbelen van gemiddeld tien naar twintig maanden. Dat ik nu even oud ben als mijn moeder (57) toen zij aan de ziekte overleed, is een extra stimulans voor de studie en de zoektocht naar financiering."

Van huis uit is hij arts, patholoog, celbioloog en hoogleraar, maar sinds de oprichting van het Antwerpse laboratorium AML 25 jaar geleden en 'start-up' ElmediX doet hij ook aan pr, marketing, human resource, fondsenwerving en boekhouden.

Niet dat hij een controlfreak is, maar de Vlaamse professor wil wel graag begrijpen waarmee hij bezig is, ook als iets buiten zijn vakgebied ligt. "Ik doe momenteel een online MBA-cursus, 's morgens van vijf tot zes. Dat gaat eigenlijk heel goed."

De werkdagen van John-Paul Bogers waren al lang, maar sinds hij in 2015 samen met een compagnon ElmediX oprichtte voor het hitte-onderzoek, werd het nog veel gekker. De eerste klinische studie is intussen begonnen en dat betekent dat de hittetherapie op drie patiënten experimenteel kon worden toegepast.

Zij gingen tot zes uur onder narcose in een door ElmediX ontwikkelde kast die hun totale lichaams temperatuur tot precies 41,5 graden Celsius opwarmde. Niet meer, want dat is gevaarlijk. En niet minder, want dan is het effect op de woekerende kankercellen geringer.

"Hittetherapie of thermische therapie is niet nieuw maar er is nog maar weinig over uitgezocht. In Rotterdam bij het Erasmus MC lopen ze behoorlijk voorop als het om lokale toepassing gaat", zegt Bogers. "Dat wil zeggen op een tumor in het lichaam die door hitte ontvankelijker wordt voor bestraling of chemo. Wij onderzoeken toepassing op het hele lichaam waardoor niet alleen de tumor maar juist ook de uitzaaiingen worden aangepakt."

En nu denk je misschien dat Bogers' bedrijf die gepatenteerde toestellen wil gaan verkopen, maar dat is niet het beoogde verdienmodel van ElmediX. "Er zijn genoeg bedrijven die die warmtekasten kunnen maken en willen verkopen. Voor elke patiënt is een sensor nodig - ook gepatenteerd - die de temperatuur in de lever vaststelt (de warmste plek in een mensenlichaam). Dat meter-setje kan maar één keer gebruikt worden en wordt daarna weggegooid. Daar hopen we winstmarge op te maken."

De verwachting is dat de hitte-behandeling de levensverwachting van mensen met uitgezaaide alvleesklierkanker zal verdubbelen. Die is nu met gemiddeld acht tot tien maanden slecht. In tegenstelling tot bestraling en chemotherapie zijn de bijwerkingen van warmtetherapie te verwaarlozen en daardoor voelen patiënten zich veel minder slecht.

Genezend werkt de therapie nog niet, maar als je diep in JP's hart kijkt, hoopt hij dat hittetherapie op de lange termijn wellicht pancreaskanker tot een chronische ziekte maakt. "Hittebehandeling als een soort onderhoudsbeurt. Maar dat is een stip op de horizon."

"Vanuit wetenschappelijk oogpunt is het reëler te verwachten dat samen met een farmacie-reus een medicament wordt gevonden waardoor bestaande immuno-therapieën - versterkt door hitte - ook gaan werken bij pancreaskanker. Dat is nu niet het geval omdat de pancreascellen niet zichtbaar zijn voor het immuunsysteem."

De komende maanden zullen nog twaalf tot twintig patiënten de experimentele behandeling ondergaan in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Dat gebeurt onder leiding van het hoofd van de afdeling Oncologie die het onderzoek onafhankelijk uitvoert.

"We zitten nog in fase 1 waarin we moeten bewijzen dat de therapie veilig is en waarin we bepalen wat de maximale warmte-dosis is. Het vinden van deelnemers is in deze fase best lastig omdat het om een experimentele behandeling gaat."

Als de resultaten van fase 1 er eind dit jaar zijn, zullen in fase 2 nog eens 200 patiënten nodig zijn voor verder onderzoek. Die hoopt Bogers te vinden in tien zeer gespecialiseerde ziekenhuizen, waaronder mogelijk Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam, Erasmus MC in Rotterdam en enkele ziekenhuizen in de VS, Singapore en Duitsland.

De studie naar de nieuwe therapie kost in totaal nog zo'n veertig miljoen euro, schat Bogers. "Enkele weken geleden konden we bekendmaken dat we vier miljoen hadden opgehaald bij enkele vermogende Belgen. Mensen die én iets goeds willen doen met hun geld én graag investeren in start-up bedrijven. In ruil voor hun bijdrage, denk aan enkele tonnen tot een miljoen euro, krijgen ze aandelen in ElmediX. Extra investeerders zijn nog altijd welkom en daarnaast proberen we ook (overheids)fondsen te benaderen."

Geldschieters moeten nog wel even geduld hebben want de komende drie jaar zal ElmediX alleen verlies maken, zegt Bogers. "Zo'n tweehonderdduizend euro per maand vliegt weg terwijl er niks binnenkomt. We hebben intussen achttien medewerkers en per patiënt kost onderzoek tussen de 50.000 en 100.000 euro. Het UZA voert uit, wij betalen. Zo werkt het."

Als corona niet opnieuw roet in het eten gooit, wordt 2025 het jaar van de waarheid voor Bogers' medische bedrijf én voor de ruim tweeduizend Belgen die jaarlijks aan pancreaskanker overlijden (in Nederland zijn het er bijna drieduizend).

Bogers' eigen moeder overleed in 1993 aan alvleesklierkanker, ze was toen 57 jaar en John-Paul bracht haar toen als net afgestudeerd arts zelf de diagnose, samen met de behandelend oncoloog. "Ik wilde het per se zelf zeggen. Moeilijk, maar ik klikte toch meteen in de artsrol en dan kun je afstandelijker zijn. Toen ik daarna thuis kwam, drong het pas goed tot me door."

"Na acht, negen maanden was haar leven voorbij. Wat dat betreft is er de laatste dertig jaar nog weinig veranderd. Pancreas is nog steeds een van de moeilijkste tumoren, eigenlijk het grootste probleem van de oncologen. Het is een uitdaging daar iets voor te vinden en tegelijkertijd is er op dit terrein dus ook minder concurrentie. Niemand begint eraan." Als de hittebehandeling bij pancreas werkt, lijken daarna darmkanker en uitgezaaide melanoom de meest aangewezen ziekten om de therapie op toe te passen. "Misschien zelfs daarna ook niet-oncologische aandoeningen. Uit literatuurstudies blijkt dat iedereen gelukkiger wordt van de hittetherapie."