Dit artikel is afkomstig uit De Morgen. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Daar is valentijn weer. Het moment waarop miljoenen mensen hun valentijn de liefde verklaren met een setje geurkaarsen, een lekker etentje of een romantisch weekendje. Toch zijn er nog steeds weinig dingen die meer valentijn uitademen dan een boeketje rozen. "Ik krijg alweer heel wat telefoons van mensen die om rode rozen vragen", zegt Daniël Deprez van bloemenzaak Bluet uit Gent. "Maar ik vrees dat de kans groot is dat we er dit jaar geen zullen hebben, of het zal voor 10 euro per stuk zijn."

De reden? Veel van de Nederlandse of Duitse telers met ecologische labels waar Deprez mee samenwerkt, hebben dit jaar overgeslagen wegens de hoge energieprijzen. "Natuurlijk krijg je dan ontgoochelde reacties van mensen die niet begrijpen waarom ik op het moment van valentijn zo weinig rozen heb. Maar als ik uitleg waarom ik niet zomaar rozen laat importeren uit Ecuador of Afrika, dan begrijpen ze het meestal wel."

Het is weinig bekend, maar de geliefde valentijnrozen waar supermarkten en bloemisten ons dezer dagen mee om de oren slaan, komen zelden uit eigen land. Zo blijkt uit data van OEC dat 17 procent van de rozen die in België verkocht worden uit Israël afkomstig zijn, 28 procent komt uit Ethiopië en de helft uit Nederland. Maar Nederland is zelf een van de belangrijkste importeurs in de wereld. Op beurzen als Royal FloraHolland, de grootste bloemenveiling ter wereld waar ook heel wat Belgische bloemisten hun slag slaan, komt het gros van de bloemen van Ethiopische, Keniaanse of Zuid-Afrikaanse telers.

Het is een erg lucratieve markt, maar dan wel een waar een stevig ecologisch en humanitair prijskaartje aan vasthangt. Zo wordt er per roos die uit Kenia komt naar schatting 5 liter water gebruikt, in een land dat sowieso al met ernstige waterschaarste kampt. Dat is meer dan het dubbele van wat nodig is om hier een kilo varkensvlees te produceren. Daarnaast brengt het gebruik van pesticiden veel vervuiling met zich mee. Omdat de westerse consument graag perfecte bloemen wil met lange stelen, welgevormde kopjes en liefst allemaal van dezelfde grootte, wordt er bij de rozenteelt nog steeds gretig met pesticiden omgesprongen.

Dat is met name in Afrika het geval, waar de controle op pesticiden op een lager pitje staat. Zo blijkt uit een Zwitserse studie dat bij de rozenteelt in Kenia gemiddeld 6,4 keer zoveel insecticiden en 4,5 keer zoveel fungiciden gebruikt worden dan bij de rozen die in Nederland geteeld worden. Het zorgt voor zware vervuiling in naburige natuurgebieden en meren. Waar je eind jaren zeventig in het Keniaanse Naivashameer 1,5 meter diep kon kijken, kun je er door jarenlang vervuiling vandaag amper een halve meter ver zien.

Het pesticidegebruik maakt ook de werkomstandigheden allesbehalve ideaal. Vaak worden Afrikaanse telers nauwelijks een half uur na het besproeien van de planten met pesticiden alweer het veld op gestuurd. Niet zelden krijgen arbeiders er vergiftigingsverschijnselen, zoals slapeloosheid, evenwichtsstoornissen of geheugenverlies. En de vele vrouwen die in de sector actief zijn, krijgen vaker te maken met miskramen of gezondheidsproblemen bij hun pasgeboren baby's.

Dat betekent nog niet dat het zoveel milieuvriendelijker is om in februari rozen van bijvoorbeeld Nederlandse teelt te kopen. "Zelfs als je de uitstoot meerekent van het transport van rozen van Afrika naar Europa, blijft de totale uitstoot nog steeds een stuk lager dan bij rozen die in Nederland geteeld worden," zegt professor Annemie Geeraerd van het departement Biosystemen van de KU Leuven. "Als je het jaarrond rozen in Europa wil telen, verbruik je namelijk heel wat gas en elektriciteit om de serres te verwarmen." Gelukkig is er hoop op beterschap. Als de serres hier meer op basis van hernieuwbare energie verwarmd worden in plaats van op aardgas, dan kan de uitstoot op termijn zelfs lager liggen dan bij rozen van Keniaanse import.

Hoewel we de laatste jaren veel bewuster zijn gaan nadenken over onze voeding, zijn we doorgaans veel minder op de hoogte over de herkomst van onze bloemen en de milieuschade die met de productie gepaard gaat. Steeds meer mensen laten 's winters typische zomergroenten links liggen in de winkel, maar de rozenverkoop in februari gaat onverminderd zijn gangetje. Dat is niet zo onlogisch, zegt Paulien Verhaest, zaakvoerster van een biologische bloemenwinkel in de Waaistraat op de Gentse Vrijdagmarkt. "De meeste mensen kopen maar een paar keer per jaar bloemen. Eten doen we elke dag, dus zijn we daar veel bewuster mee bezig."

Het is ook moeilijk om als consument te weten waar de rozen die je in de winkel kunt kopen precies vandaan komen. Anders dan bij voedingsproducten is er bij bloemen geen wetgeving die producenten ertoe verplicht om te vermelden waar de bloemen precies vandaan komen. Al is dat volgens Geeraerd geen reden om valentijnrozen volledig te bannen. "Een boeketje bloemen of een potplantje schenken blijft een mooie en warme traditie tussen mensen die elkaar graag zien. En omdat we bijvoorbeeld wel dagelijks eten, hebben onze voedingskeuzes een veel grotere impact op het milieu. Net als de keuze voor hoe we ons verplaatsen. Maar dat neemt niet weg dat consumenten beter ingelicht zouden moeten worden over de milieu-impact van verschillende opties of van inspanningen van de sector om die te verlagen."

Voor wie zijn geliefde met valentijn toch een roos wil schenken, zijn er gelukkig steeds meer opties. Zo worden bij supermarkten als ALDI, Lidl of Delhaize rozen verkocht met het label van Fairtrade Belgium. Bij de productie van die fairtraderozen is het aantal chemicaliën en pesticiden dat gebruikt mag worden beperkt of vervangen door biologische producten, wordt watervervuiling zoveel mogelijk tegengegaan en zoveel mogelijk water herbruikt. Arbeiders krijgen hogere lonen en sociale bescherming, maar ook beschermende kledij om niet in contact te komen met pesticiden.

Natuurlijk kun je in plaats van de traditionele valentijnroos ook kiezen voor een andere bloem of plant om aan je geliefde te geven, zoals snijbloemen uit volle teelt. Bij Blommm, de biologische bloemenwinkel van Paulien Verhaest, vind je vandaag dan wel geen verse rozen, maar wel speciaal gemaakte valentijnsboeketten van gedroogde zomerbloemen, met beeldige namen als de witte strobloem, dromerig gipskruid of vrolijke juffertjes.

"Ik kreeg heel wat reacties toen ik een biologische bloemenwinkel opende", zegt Verhaest. "Mensen vroegen me: worden bloemen dan niet altijd biologisch geteeld? Dat was een echte eyeopener. Toen pas begreep ik dat het voor heel wat mensen niet duidelijk is hoe bloemen tot bij ons komen. Als mensen me rond deze tijd om tulpen of rozen vragen, vraag ik soms: zie je die nu al buiten in bloei staan? Dan zie je hun frank bijna letterlijk vallen."

Waar je in heel wat bloemenwinkels ook 's winters rozen, tulpen, of lelies kunt vinden, kun je bij Blommm maar zeven maanden per jaar verse bloemen kopen. De overige maanden is de winkel gevuld met wintergroen en gedroogde zomerbloemen.

Dat het er bij sommige mensen nog moeilijk ingaat dat je er in februari geen verse bloemen kunt vinden, heeft volgens haar ook te maken met tal van misleidende campagnes, zoals van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) van de Vlaamse overheid. Die verjaagt 21 januari doorgaans de winterblues met 'De Week van een Tulp', hoewel tulpen op natuurlijke wijze pas vanaf maart tot bloei komen. "We moeten ons toch eens beginnen af te vragen of dat soort campagnes nog verantwoord zijn", zegt Verhaest.

Dus: rozen kopen in februari? Dat is volgens Verhaest ongeveer even logisch als tomaten of aardbeien kopen in de winter. Al hoeft dat nog niet de dood van de romantiek te betekenen. Weer leren verlangen naar de lente en dán een mooi boeketje seizoensbloemen kopen, heeft ook zijn charme. Want was het niet elke dag valentijn?