Dit artikel is afkomstig uit Het Parool. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Het zijn net dartpijlen aan dunne koperdraadjes, maar dan met een weerhaakje. De punten van pijltjes die de knalgele Taser X2 van de Amerikaanse firma Axon tot ruim 7 meter ver kan afschieten, zien er pijnlijk uit.

Maar de impact van de pijltjes in de huid van een verdachte valt in het niet bij het gevoel van de schok die het stroomstootwapen vervolgens uitdeelt. Vijf seconden lang, ruim 4000 volt, genoeg om de meeste mensen 'handelingsonbekwaam' te maken. Oftewel: niet in staat om verzet te bieden tijdens de aanhouding.

Het klinkt allemaal niet prettig, toch wordt het stroomstootwapen door de politie gezien als het ideale geweldsmiddel voor aanhoudingen waarbij gevaar dreigt. De schok zorgt ervoor dat de meeste verdachten kortstondig niet meer kunnen bewegen, zonder blijvende schade aan het lichaam.

De politie neemt het stroomstootwapen vanaf januari 2022 gefaseerd in gebruik, 17.000 in totaal in heel Nederland. Niet iedere agent krijgt er een, maar hoofdzakelijk de dienders in de basisteams die bijvoorbeeld de horecapleinen controleren of die op 112-meldingen rijden.

"Het stroomstootwapen is voor mensen in de frontlinie," zegt commissaris Janis Tamsma, die verantwoordelijk is voor de introductie van het stroomstootwapen bij de Nationale Politie. "Onlangs nog werd er door de eenheid Amsterdam een doorgedraaide verdachte aangehouden na een worsteling met meerdere agenten, terwijl hij twee messen had. Een stroomstootwapen verkleint de risico's enorm: voor hemzelf, de omstanders en de politiemensen."

In het IBT-trainingscentrum van de politie in Alphen aan den Rijn wordt momenteel de eerste lichting trainers klaargestoomd, die op hun beurt agenten door het hele land gaan opleiden. Agenten die slagen voor het examen zijn daarna bevoegd de taser te gebruiken.

"Het stroomstootwapen zorgt ervoor dat de spiergroepen tussen de twee pijltjes samentrekken, waardoor de verdachte zich niet meer kan bewegen," legt politiedocent Michael Huijs uit. "De meeste mensen moeten daarna ook even bijkomen van zo'n schok, maar na een tijdje is het effect helemaal weg zonder restschade, behalve een klein wondje van de pijltjes."

Agenten gaan doorgaans de straat op met een wapenstok, pepperspray en een dienstwapen - maar die middelen zijn niet ideaal als een agressieve verdachte moet worden gearresteerd en geboeid. De wapenstok kan forse verwondingen zoals een hersenschudding veroorzaken en ook een vuurwapen heeft zware verwondingen tot gevolg. Pepperspray heeft soms niet het beoogde effect als verdachten hun ogen snel schoon wrijven, zegt trainer Michael Huijs.

Vanwege de tijdelijke uitschakeling door een schok, zonder blijvende schade, is de politie zo blij dat de taser nu deel gaat uitmaken van de wapenuitrusting. Hoewel mensenrechtenorganisatie Amnesty International samen met persbureau Reuters wereldwijd honderden gewonden en doden door het gebruik van de taser rapporteert, zien wetenschappers alleen 'anekdotische' voorbeelden en geen bewijs voor de gevaren van een schok.

Een recente studie van het WODC, het onderzoekscentrum van Justitie, ondersteunt de claim van de politie dat het stroomstootwapen nauwelijks negatieve gezondheidseffecten heeft. Onderzoekers zeggen dat veel (dodelijke) incidenten met de taser geregistreerd worden in de Verenigde Staten, omdat het wapen daar ook gebruikt wordt om mensen onder bedwang te krijgen door het direct op de huid te duwen, de 'schokmodus'. De stroomstootwapens die de Nationale Politie heeft besteld hebben deze functie ook, maar volgens commissaris Tamsma mag die alleen in zeer uitzonderlijke gevallen worden gebruikt, zoals bij levensbedreigende situaties of een aanval van een agressieve hond.

Met het stroomstootwapen is dreigen vaak al genoeg, leren de politiemensen in Alphen aan den Rijn. "Verzet je niet, of ik moet stroom gebruiken!" roept agente Roos, die in een grote gymzaal met een taser in aanslag op een oefenpop afloopt. Op de borst van de dummy zijn twee rode laserpuntjes zichtbaar waarmee het wapen gericht wordt. "Kijk naar je borst, dit wil je niet!" Als derde waarschuwing houdt ze het wapen omhoog en laat ze de elektriciteit even knetteren.

Uit een proefperiode in 2017, door eenheden in Zwolle en Apeldoorn, blijkt dat dreigen met het stroomstootwapen in meer dan de helft (62 procent) van de confrontaties genoeg is om medewerking te krijgen. Arrestanten zeggen de stroomstootwapens vaak al te kennen van filmpjes op internet, of uit Amerikaanse films. Dreigen met de taser maakt zélfs meer indruk dan het trekken van een pistool, want verdachten weten vaak dat de drempel om de taser te gebruiken veel lager ligt, aldus een rapport van de Politieacademie.

Het stroomstootwapen heeft ook nadelen. Michael erkent dat het schieten op een stilstaande dummy in een gymzaal heel wat anders is dan het uitschakelen van een wild bewegende verdachte op straat. Dat is ook uit de proefperiode gebleken. Agenten die de taser getest hebben, moesten in ruwweg een derde van de gevallen nog een keer schieten, omdat één of beide pijltjes geen doel trof. Met een prijskaartje van een paar tientjes per schot loopt dat aardig in de papieren.

Bovendien moet een agent altijd inschatten of een verdachte wel veilig kan worden uitgeschakeld. Een verwarde man die op een bushokje staat, zou door de tijdelijke verlamming van de schok kunnen vallen en zijn nek breken. Ook voor een groep agressieve verdachten, zoals voetbalhooligans, biedt een taser geen oplossing, omdat het stroomstootwapen maar twee ladingen heeft. Van de agenten die al hebben proefgedraaid hoorde Michael Huijs nog een nadeel. Het stroomstootwapen zit in een holster om het linkerbeen, waardoor bewegen moeilijker is geworden. "Achter iemand aanrennen op sneakers in een trainingspak is geen wedstrijd meer," zegt hij.

Volgens de politie kan het stroomstootwapen voorkomen dat agenten hun vuurwapen moeten gebruiken, soms met dodelijke afloop. Maar het stroomstootwapen is een aanvulling, geen vervanging van de geweldsmiddelen van de politie, aldus de Politieacademie. "Hiermee krijgen agenten een extra keuzemogelijkheid, waardoor zij daadkrachtig kunnen optreden."

Het stroomstootwapen is vooral geschikt voor de aanhouding van verdachten met verslavings- of psychische problemen, concludeerden onderzoekers van de Politieacademie in 2018 op basis van een proefperiode. Onder invloed van medicijnen of drugs reageert deze categorie verdachten vaak helemaal niet op de bestaande 'pijnprikkels', zoals de wapenstok. In 27 procent van de aanhoudingen in de proefperiode waarbij de taser is ingezet, ging het om verdachten met psychische of verslavingsproblemen.