Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten en tijdschriften op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Ik neem een galg mee naar een demonstratie tegen het coronabeleid. Mag dat?

Dat mag. Wat mensen er ook van kunnen en zullen vinden, de wet verbiedt het niet om zo'n houten bouwwerk op je rollator te zetten en ermee op de Dam te betogen tegen het coronabeleid, zoals een demonstrant afgelopen zondag deed.

Er komt dan ook geen onderzoek. Wel wordt de tweet onderzocht waarop iemand bij een foto van die galg de tekst zette: 'De galg hangt voor je klaar @minvws Hugo!' Minister Hugo de Jonge deed aangifte vanwege de tweet. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) is er een verdenking van bedreiging, en dat kan strafbaar zijn.

Hoe zit dat met Jodensterren die op de borst worden gespeld?

Ook dat mag. Het dragen van een Jodenster, zoals zondag gebeurde in Amsterdam, is volgens een woordvoerder van het OM niet strafbaar. Er worden namelijk 'geen conclusies over Joden getrokken'. Daarmee is er geen sprake van opzettelijke belediging.

Bij het Centrum Informatie en Documentatie Israël (Cidi) constateren ze dat Jodensterren 'gemeengoed zijn geworden in demonstraties'. "Een handjevol mensen gebruikt ze tegenwoordig in iedere grote demonstratie om aan te geven dat ze zich benadeeld voelen", zegt Aron Vrieler van het Cidi. "Bij de boerenprotesten zagen we ze ook al."

Toch kan het Cidi weinig tegen deze 'zorgwekkende' ontwikkeling doen. "Dus richten we ons op voorlichting en proberen we uit te leggen waarom je de situatie van nu echt niet kunt vergelijken met die van de Jodenvervolging."

Waar ligt de grens dan? Bij het tonen van hakenkruizen of het dragen van een nazi-uniform?

"Door de vrijheid van meningsuiting mag er veel", zegt de OM-woordvoerder. "Zeker als dat in een demonstratie gebeurt. En veel hangt af van de context waarin iets gebeurt."

Zo mogen zelfs hakenkruizen worden getoond, mits dat in een 'afwijzende context' gebeurt, zegt universitair docent Berend Roorda (Universiteit Groningen), gespecialiseerd in het demonstratierecht. De rechter oordeelde dat een spandoek van Pegida uit 2016 waarop een hakenkruis te zien was dat in een prullenbak werd gegooid, niet strafbaar was. In een 'verheerlijkende context', zoals bij nazi-armbanden, is dat anders.

Het Openbaar Ministerie is er nog niet over uit of het de Urker jongeren gaat vervolgen die zich vorige maand naar eigen zeggen voor de grap verkleedden als nazi's. Voor verboden wapenbezit werden drie van hen aangehouden. "Maar of de Hitlergroet, de SS-uniformen en het 'onder schot houden' van iemand strafrechtelijk vervolgbaar zijn, onderzoeken we nog", aldus het OM.

Over de galg in Amsterdam is nog tijdens de demonstratie zondag overleg geweest tussen burgemeester Femke Halsema, de officier van justitie en de politie (de 'driehoek'). En vooraf had Amsterdam de organisator er al op gewezen dat 'uitingen die verwijzen naar de Tweede Wereldoorlog' onwenselijk en soms strafbaar kunnen zijn, zo is te lezen in communicatie die de gemeente hierover verstrekt.

"Dat doen we bij alle demonstraties tegen corona, waarbij dit soort symbolen gedragen kunnen worden", licht Halsema's woordvoerder toe. "We zeggen dan ook dat we het prettig zouden vinden als organisaties hun deelnemers aanspreken op bijvoorbeeld het dragen van Jodensterren. Soms gebeurt dat ook, zoals bij United We Stand Europe."

Volkskrant-columnist Sander Schimmelpenninck stelde op Twitter provocerend dat deze 'egoïsten' eigenlijk geen demonstratierecht zouden moeten hebben. Wat zeggen experts hierover?

"Je kunt niet op basis van de inhoud vooraf een demonstratie weigeren", zegt hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans (Universiteit Leiden). "Bovendien kan het ook niet de bedoeling zijn dat alleen keurige betogingen voor meer vrede in de wereld worden toegestaan."

"Het recht om te demonstreren is met name bedoeld voor minderheden", zegt universitair docent Roorda. "Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens benadrukt keer op keer dat vanwege tolerantie, ruimdenkendheid en pluriformiteit daar niet zomaar beperkingen aan mogen worden gesteld."

Halsema's woordvoerder: "Op smakeloosheid kun je moeilijk ingrijpen."

Doen de politie en het OM genoeg om dit soort demonstraties in goede banen te leiden?

"Ja", zegt Voermans. "Het lijkt misschien alsof alles is geoorloofd tijdens zulke demonstraties, maar dat is niet zo. Of er nu op Twitter, in voetbalstadions of tijdens betogingen strafbare feiten worden gepleegd: na een paar dagen leiden foto's en ander beeldmateriaal geregeld alsnog tot arrestaties. Het bewaken van de wettelijke grenzen, ik heb het idee dat dit de laatste jaren juist is verbeterd."