Dit artikel is afkomstig uit de Volkskrant. Elke dag verschijnt een selectie van de beste artikelen uit de kranten op NU.nl. Daar lees je hier meer over.

Op het terrein van de militaire vliegbasis in Gilze-Rijen staan vijf witte puntdaktentjes die daar vermoedelijk nog nooit hebben gestaan en daar ook nooit meer zullen staan. Voor elke tent staat een bordje: 'Toegangscontrole', 'Advocaten', 'Rechtsbijstandsteam', 'Openbaar Ministerie' en 'Crewruimte'. Het rijtje wordt geflankeerd door twee grote, witte toiletwagens en eindigt bij een portocabin die woensdag dienst doet als 'Raadkamer'.

Ertegenover is een grote onderzoekstent neergezet met de tekst: 'Schouw'. Binnen staan uitklaptafels waarvoor een tafelschikking is bedacht - op de tafelbladen liggen geprinte A4'tjes met de namen van kranten en televisiezenders. Achter een scherm staan ketels koffie en thee en blikjes frisdrank voor de genodigden.

"Staan jullie telefoons op zacht?", vraagt een perswoordvoerder van de rechtbank stipt om 10 uur in de ochtend. Terwijl het tiental journalisten aan mobieltjes frunnikt, galmt door de tent een luide stem: "De rechtbank!"

Op hetzelfde moment staan advocaten, journalisten en enkele nabestaanden op van hun stoelen, die wegens corona ver uitelkaar zijn gezet. Drie mannen en vier vrouwen duwen een zijflap van de witte tent open en lopen in (mantel-)pakken en met witte mondkapjes achter elkaar naar binnen, om plaats te nemen aan een lange rij tafels tussen transparante corona-spatschermen.

"Welkom bij deze uitzonderlijke zitting in het MH17-proces", zegt de voorzitter van de rechtbank in zijn microfoon, soms nauwelijks hoorbaar door het lawaai van laag overvliegende Chinook-helikopters. "Vandaag hebben togadragers hier zitting zonder toga's. Deze schouw, die via een live-verbinding openbaar is te zien en die is bedoeld zodat procespartijen zich een oordeel kunnen vormen over wat er zeven jaar geleden is gebeurd, zal bij nabestaanden een emotionele lading hebben."

De rechter legt uit dat de schouw van vliegtuigwrakdelen door de procespartijen zo meteen zal worden gefilmd, en dat die film wordt toegevoegd aan de processtukken. "Ik verzoek alle procespartijen tijdens de schouw geen duiding of oordeel te geven."

Direct na het openingswoord verlaten de vijf rechters en twee griffiers de witte tent weer via de zijflap om buiten, op enkele meters afstand, een grote hangar te betreden. Op een videoscherm in de 'zittingstent' zien de journalisten hoe een bouwlift de rechters naar het gehavende vliegtuig tilt. Een pantserstalen boogdak overdekt de bij elkaar gepuzzelde resten van de Boeing 777 die zijn bestemming nooit bereikte. Het toestel wordt door twee lange rijen tl-buizen verlicht.

Als de zwenkcamera draait, over de schouder van een voorover bukkende rechter, zien we liggend op de grond een ingedeukte vliegtuigvleugel. Ook elders langs de hangarwanden liggen vleugel-, staart- en motordelen uitgestald. Bij inslaggaten rond de ontbrekende neus van het uit wrakstukken gereconstrueerde vliegtuig zijn genummerde stickertjes aangebracht. Over de kapotte zijkant lopen de kleuren rood en paars in lange banen over de volle breedte van de romp, eindigend bij de gele maan en ster die de trotse vlag van Maleisië markeren.

Op 17 juli 2014 vertrok lijnvlucht MH17 van Malaysia Airlines vanuit Amsterdam naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur. Om kwart over drie 's middags verdween het van de radar. Boven Oekraïne was het neergestort, waarbij alle 298 passagiers en bemanningsleden om het leven kwamen, onder wie tachtig minderjarigen. Het toestel bleek te zijn neergehaald door een raket die omhoog kwam vanuit de oorlog, 10 kilometer lager, tussen Russen en Oekraïners. Het was wereldnieuws.

Het Joint Investigation Team (JIT) van de landen die omgekomen passagiers betreurden, beweert na onderzoek dat de dodelijke buk-raket van Russische makelij is. Rusland ontkent dat met klem. Na een reeks inleidende zittingen waaronder de schouw, woensdag in GilzeRijen, begint maandag 7 juni het MH17-proces inhoudelijk, tegen drie Russen en een Oekraïner die medeverantwoordelijkheid zouden dragen voor de dood van bijna driehonderd passagiers, die in hun oorlog betrokken raakten.

Terug in de 'zittingstent', als een harde slagregen op het tentdoek klettert, neemt advocaat Arlette Schijns namens bijna zeshonderd nabestaanden het woord. "We kijken naar de resten van het vliegtuig waarin hun dierbaren hun noodlot in de ogen keken. Dichter bij hun dood kunnen we niet komen. Het is goed dat uw rechtbank zelf aanschouwt welke materiële schade aan het vliegtuig is toegebracht. Eenieder die dat ziet, kan zich voorstellen dat het immateriële leed dat hiervan het gevolg is, immens moet zijn."