De portofoons van de politie maken gebruik van het C2000-netwerk. Dat kun je zien als het eigen mobiele netwerk van de politie. Via dit netwerk staan agenten op straat in verbinding met elkaar en met de meldkamer. Ook andere hulpdiensten, waaronder de brandweer en de Koninklijke Marechaussee, gebruiken het netwerk.

In 2020 is een geheel nieuw C2000-netwerk in gebruik genomen. Het nieuwe netwerk moest een oplossing zijn voor de ouderdomsklachten van zijn voorganger uit 2004. Maar het nieuwe C2000 is volgens klokkenluider Sander (gefingeerde naam, echte naam is bekend bij de redactie) nog slechter dan het oude netwerk.

Sinds de ingebruikname van het netwerk regent het klachten. Alle meldingen komen op een lijst te staan. Maar die waslijst groeit volgens Sander harder dan het netwerkteam kan bijbenen. De problemen zijn volgens de klokkenluider zo groot, dat het niet meer realistisch is om te denken dat ze nog opgelost kunnen worden.

Agent Peter de Leeuw bevestigt de problemen. Hij sprak als lid van politievakbond ACP op persoonlijke titel met de redactie van NU.nl en uitte ook zijn zorgen over het C2000-netwerk. "Het enige wat ik daarmee wil bereiken, is dat de problemen worden opgelost. Dit gaat over de veiligheid van burgers, collega's en mijzelf."

Politieagenten klagen over onder meer de gebrekkige dekking van het netwerk, onverstaanbare gesprekken en communicatie die de meldkamer niet bereikt. Bij grotere incidenten raakt het netwerk snel verstopt, waardoor de communicatie nog lastiger of zelfs onmogelijk wordt. Dat is gevaarlijk, want agenten kunnen dan niet de hulp inroepen die zij nodig hebben.

Een aantal incidenten waarbij het C2000-netwerk het heeft laten afweten, hebben de media gehaald. Dat geldt voor bijvoorbeeld de strandrellen in Hoek van Holland en een grote achtervolging die eindigde in het Brabantse dorp Rijsbergen.

"Maar er zijn meer incidenten waarbij we door het oog van de naald zijn gekropen", schetst klokkenluider Sander. "In mei is bijvoorbeeld de bliksem ingeslagen op een belangrijk punt in het C2000-netwerk."

Door die blikseminslag kon volgens Sander bijvoorbeeld de beveiliging van het koningshuis niet meer communiceren. Ook het Bijzonder Ondersteuningsteam dat zich bezighoudt met het transport van vluchtgevaarlijke gevangenen verloor het contact met de meldkamer. "Als er toen iets was gebeurd met het koningshuis of een gevangene was ontsnapt, dan zou het hele land in rep en roer zijn geweest."

"Het is niet de vraag óf het een keer fout gaat, maar wanneer", waarschuwt agent De Leeuw. Hij hoopt dat beleidsmakers ingrijpen voordat de problemen levens gaan eisen.

Politievakbond ACP heeft geen goed woord over voor het C2000-netwerk. De bond heeft vorig jaar een klacht ingediend bij de Nederlandse Arbeidsinspectie. Die is een onderzoek gestart.

Eind juli zijn de conclusies uit dat onderzoek gedeeld met de korpsleiding van de politie en vakbond ACP, zo bevestigt de inspectie. Alle betrokken partijen hebben nu de mogelijkheid om hun zienswijze te delen. Daarna wordt het oordeel van de Nederlandse Arbeidsinspectie definitief en openbaar.

De zogenoemde kennisgeving van eisen is in handen van de redactie van NU.nl. In het document beschrijft de arbeidsinspectie de problemen in het C2000-netwerk. Daarnaast worden er conclusies in getrokken over de risico's voor agenten op straat. De inspectie oordeelt niet over de oorzaak van die problemen.

"De aanzet voor alle problemen ligt al bij de aanbesteding in 2016", zegt Michiel Steltman van Stichting Digitale Infrastructuur Nederland. "De aanbesteding is benaderd als de aanschaf van een product, terwijl het eigenlijk een dienst is: een communicatiedienst."

Als je een auto gaat kopen, kun je volgens Steltman van tevoren bepalen wat dat voertuig allemaal moet kunnen. Maar bij een dienst kun je volgens de expert nooit inschatten wat je over vijf of tien jaar nodig hebt.

In de aanbesteding stond bijvoorbeeld dat het C2000-netwerk 97 procent van Nederland moest dekken. Er hoefde geen dekking in gebouwen te zijn. Nu kampt de politie met het probleem dat er in bijvoorbeeld parkeergarages of grote fabriekshallen geen dekking is.

"Daarom had de overheid eigenlijk een communicatiedienst moeten aanbesteden met een inspanningsverplichting voor de leverancier", legt Steltman uit. "De leverancier zorgt er dan voor dat het netwerk wordt aangepast aan de behoeftes van de gebruiker, bijvoorbeeld door toch indoordekking te realiseren."

Steltman ziet een patroon bij alle aanbestedingen van de overheid. "Veel ICT-problemen waar de overheid mee te maken heeft, zijn tot een foute aanbesteding te herleiden."

Daarnaast is door de aanbesteding niet de beste netwerkleverancier gekozen, stelt klokkenluider Sander. "De leverancier deed zich voor als een partij met veel ervaring, maar daar klopt niets van."

Het resultaat is volgens de klokkenluider een slecht netwerk met veel problemen. "De leverancier is verder nog lang niet alle afspraken uit de aanbesteding nagekomen."

"In 2020 had bijvoorbeeld al een nieuw meldkamersysteem in gebruik genomen moeten worden", vervolgt Sander. "Dat systeem is pas dit jaar geleverd en de ingebruikname is op veel plekken weer teruggedraaid, omdat het te veel problemen geeft."

Het ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) laat als eigenaar van het netwerk weten dat "de omgeving waarin het nieuwe netwerk opereert sinds de aanbesteding is veranderd". Volgens het ministerie leiden met name zonnepanelen en nieuwe bebouwing tot verminderde dekking en verbindingsproblemen.

Het nieuwe C2000-netwerk is in de nacht van 27 op 28 januari 2020 in gebruik genomen. Het oude netwerk was toen nog in de lucht, zodat de overgang bij problemen afgeblazen kon worden.

"Tijdens de overgang naar het nieuwe C2000-netwerk zagen we al heel veel problemen", schetst Sander. Het team dat met de migratie bezig was, adviseerde daarom de overgang af te blazen. Dat advies is volgens Sander in de wind geslagen.

"In Den Haag was de champagne waarschijnlijk al opengetrokken, dus van hogerhand kwam de opdracht om door te gaan", zegt Sander. "Het oude netwerk is daarna uitgezet. Daarmee was er geen weg meer terug."

Die lezing wordt door het ministerie van J&V ontkend. "Tijdens de migratie in januari 2020 is er geen situatie geweest die aanleiding was de migratie af te blazen", zegt het ministerie tegen NU.nl. "En er is geen advies om een zogenoemde rollback uit te voeren uitgebracht."

Om de problemen met het C2000-netwerk op te lossen, werkt het ministerie wederom aan een aanbesteding. Het is de bedoeling dat de politie een zogenoemde push-to-talkdienst via een van de bestaande mobiele netwerken gaat gebruiken.

"Die walkietalkiedienst via het mobiele netwerk moet het primaire communicatiemiddel van de politie gaan worden", vertelt Sander. "Het C2000-netwerk wordt dan een back-up, maar zo is het netwerk nooit bedoeld." Het is volgens de klokkenluider dan ook een regelrechte verkwisting van miljoenen euro's aan belastinggeld.

"Het is te hopen dat het ministerie van J&V de aanbesteding nu anders gaat doen", besluit Steltman. "Anders hebben we straks twee communicatienetwerken met problemen en gebreken."

De korpsleiding van de politie verwijst in haar reactie naar een publicatie op de website van de politie. Daarin schrijft de organisatie "dat het korps op alle mogelijke manieren probeert de dekking van communicatiesysteem C2000 te verbeteren".

"Maar we moeten ook eerlijk zijn", zegt lid van de korpsleiding Henk Geveke. "Een bereik van 100 procent is niet haalbaar. Maar dat ontslaat ons niet van de plicht om in het belang van de veiligheid alles op alles te zetten om het bereik waar mogelijk te verbeteren."

Ook het ministerie van J&V onderschrijft dat "een goed bereik van het systeem voor burgers en hulpverleners noodzakelijk is". Het dossier heeft voor de minister van J&V dan ook hoge prioriteit, laat een woordvoerder weten.