De meeste jongeren en jongvolwassenen tussen de 16 en 35 jaar kopen drugs rechtstreeks bij een dealer, schrijft Trimbos in zijn rapport Drugs Online. Het contact met een dealer voorafgaand aan de daadwerkelijke transactie verloopt meestal via WhatsApp.

Op WhatsApp worden bijvoorbeeld bestellijsten met het drugsaanbod en de prijzen gedeeld. Dat gebeurt ook via Telegram, waar drugs soms in groepen met duizenden leden worden aangeboden. Slechts een klein deel van de handel loopt via socialemediaplatforms als Snapchat, Facebook en Instagram.

Trimbos schrijft dat in de afgelopen jaren beperkt onderzoek is gedaan naar online drugsverkoopkanalen in Nederland. Dankzij die onderzoeken is vooral iets bekend over uitgaande jongeren en jongvolwassenen en mensen die drugsmonsters inleveren bij het Drugs Informatie en Monitoring Systeem.

Maar niet alles is bekend. Zo is alles wat niet wordt gemeld en wat in privéberichten wordt besproken onzichtbaar. "Van andere doelgroepen, zoals oudere drugsgebruikers en dak- en thuislozen, weten we ook weinig", zegt Trimbos-onderzoeker Ruben van Beek. "Die groepen zijn vermoedelijk wel een stuk kleiner."

Daar zou meer onderzoek naar gedaan moeten worden, zegt het instituut. Als duidelijk is waar mensen drugs kopen, kan er gerichter informatie over de werking en mogelijke risico's worden gedeeld.

"Bij Telegram-groepen kun je gewoon in- en uitstappen", zegt Van Beek. In die groepen zou bijvoorbeeld meer aan preventie kunnen worden gedaan. "We zouden mensen naar meer informatie kunnen leiden met filmpjes op TikTok of via posts op Instagram."

Verslavingszorginstellingen en andere preventiepartijen hebben niet altijd voldoende capaciteit en kennis om snel te reageren op de opkomst van nieuwe socialemediadiensten. "Er is wel de wil, maar niet altijd de weg", zegt Van Beek.

Online drugsverkoop helemaal uitbannen lijkt niet mogelijk. Linksom of rechtsom komen mensen toch wel aan drugs, zegt Van Beek. Dat was altijd al zo, ook voordat sociale media er waren. Daarom richten instanties zich vooral op voorlichting en het aankaarten van risico's.

Het is de eerste keer dat Trimbos kennis en onderzoek over online drugsaankopen heeft verzameld. In 2021 nam de Tweede Kamer een motie aan waarin de regering wordt verzocht onderzoek te doen naar het gebruik van online kanalen om drugs te kopen. Woensdagmiddag wordt in een commissiedebat van de Tweede Kamer gesproken over drugspreventie en verslavingszorg.