Sociale netwerken zoals Facebook, Twitter, TikTok en YouTube kunnen niet zonder algoritmes. Die beslissen bijvoorbeeld welke berichten of video's we te zien krijgen en in welke volgorde.

Maar hoe ze dat bepalen, is tot nu toe een raadsel. Socialemediabedrijven beschouwen hun algoritmes als concurrentiegevoelige bedrijfsgeheimen. Dat Twitter zijn algoritme openbaar wil maken, is dus opmerkelijk.

Het algoritme dat Twitter wil publiceren, is iets anders dan de broncode die vorige week uitlekte. Broncode is de fundering van de software waarop bijvoorbeeld Twitter draait, terwijl een algoritme maar één bepaalde taak uitvoert.

"Een algoritme is eigenlijk een zwarte doos waarvan we de inhoud niet kennen", legt algoritme-expert Sander Klous uit. Hij is hoogleraar Big Data Ecosystemen aan de Universiteit van Amsterdam en partner Data Analyse bij KPMG. "Er worden data in de doos gestopt, in de doos wordt er iets mee gedaan en vervolgens komt er een beslissing uit."

Twitter gaat de inhoud van die zwarte doos publiceren. Geïnteresseerden kunnen daar waarschijnlijk mee gaan testen. Bijvoorbeeld door er een nieuw Twitter-bericht in te stoppen en te kijken hoe het algoritme het bericht verwerkt.

Het interessantste is om te zien welke beslissingen het systeem neemt. Zo bepaalt het op welke tijdlijn en plek het Twitter-bericht verschijnt.

Maar, nuanceert Klous: "Twitter gaat echt geen concurrentiegevoelige informatie delen". Er zijn volgens hem al verschillende zogenoemde opensourcesystemen die ongeveer hetzelfde kunnen. Heel waardevol is het Twitter-algoritme dus ook niet meer, denkt de hoogleraar.

Klous denkt dat het openbaar maken van het algoritme voor Musk vooral een manier is om aandacht te trekken. Daarnaast is veel discussie ontstaan over het algoritme omdat de tijdlijnen van Twitter-gebruikers plots volliepen met berichten van Musk. "Misschien dat hij hoopt dat hij van de discussie af is zodra hij het algoritme openbaar maakt."

De hoogleraar is vooral benieuwd of er een verklaring gevonden kan worden voor het rare gedrag van dat algoritme van de afgelopen tijd. "Als die antwoorden gevonden worden, is Twitter transparant. Anders is de publicatie van het algoritme een wassen neus."

Ook is het volgens Klous interessant om te kijken wat er hierna gebeurt. Toezichthouders lijken zich pas net te beseffen hoezeer algoritmes ons leven en onze beslissingen nu al beïnvloeden. De publicatie van het Twitter-algoritme kan dat besef vergroten.

In 2016 werden de data van Facebook misbruikt om het stemgedrag van Amerikanen te beïnvloeden met algoritmes van Cambridge Analytica. "In Europa wordt gewerkt aan de AI Act, Europese wetgeving over algoritmes en kunstmatige intelligentie", vertelt de hoogleraar. "Met die wet krijgen toezichthouders meer mogelijkheden om de algoritmes van bijvoorbeeld techbedrijven aan banden te leggen."

"Tot nu toe gaat het toezicht vooral over privacy", zegt Klous. "Maar eigenlijk moet er toezicht komen op hoe algoritmes en kunstmatige intelligentie de maatschappij beïnvloeden. De hoeveelheid invloedrijke algoritmes en de schaal van dat toezicht zijn een grote uitdaging."