Hoe uitgerekend het Chinese TikTok jongeren helpt om uit de kast te komen
Vooropgesteld: er valt veel kritiek te leveren op TikTok. De eenzijdigheid van het algoritme, spionage, het verzamelen van alle data, zonder dat je weet wat ermee gebeurt en of de Chinese overheid daarbij kan - al die kritiek is volledig terecht.
Toch valt steeds nadrukkelijker óók iets positiefs op aan TikTok. Hoe ironisch genoeg een platform uit een land waar mensen zichzelf niet mogen zijn, mensen daarbuiten juist helpt om zichzelf te zijn.
"How can I be homophobic? My bitch is gay." Met dit zinnetje van rapper Central Cee kwamen talloze jongeren dit jaar uit de kast op TikTok. Hetzelfde gebeurde met de songtekst "Oh my, oh my, oh my God, this girl straight and this girl not" van Jason Derulo. En zo staan er nog veel meer originele coming-outfilmpjes op TikTok.
Hebben sociale media als TikTok het uit de kast komen veranderd? "Ja, zeker", zegt mediawetenschapper Irene van Driel van de Universiteit van Amsterdam tegen NU.nl. Ze is gespecialiseerd in socialemediagebruik onder jongeren. "Jongeren zijn vanaf een jaar of veertien heel erg bezig met wie ze zijn, met tot wie ze zich aangetrokken voelen en mógen voelen, en met wat de meerderheid in hun omgeving doet. We zien dat sociale media een mooie uitkomst bieden voor diegenen die niet bij de hetero- of cisgendermeerderheid horen."
Sociale media zorgen voor veilige en laagdrempelige coming-out
Volgens Van Driel kunnen jongeren op sociale media op een veilige manier dingen uitproberen, en uit de kast komen. "Je krijgt niet direct een 'fysieke' reactie en je geeft mensen de kans om even aan het idee te wennen." Bekende liedjes kunnen daarbij helpen, denkt ze. "Zo kun je het samen doen en voel je je minder eenzaam. Dat maakt het krachtig."
Ook Huib Wolse (22) denkt dat TikTok lhbtiq+-jongeren kan helpen. Hij is websitecoördinator van Jongenout.nl, een platform voor lhbtiq+-jongeren. "Vroeger moest je voor de klas vertellen dat je gay was, maar dit is veel laagdrempeliger", zegt hij. "Vaak zit er ook humor in die filmpjes, waardoor het lichter wordt. Dat helpt weer bij het krijgen van positieve reacties." Sommige filmpjes zijn zelfs zo populair dat ze viraal gaan.
Jesse (20 jaar, 535.800 volgers):
"Toen ik ontdekte dat ik op jongens viel, had ik daar wel moeite mee. Vooral omdat ik uit een nuchter Fries dorp kom. Ik was bang voor de reacties, al vielen die me uiteindelijk mee. Nadat ik het mijn familie en vrienden had verteld, wilde ik een filmpje op TikTok zetten."
"Ik had die week een interview met het Jeugdjournaal en vroeg de presentatrice of ze nóg een filmpje met me mocht maken, waarin ik zei dat ik op jongens val. Dat ging viraal en leverde een tsunami aan positieve reacties op. Het voelde als een enorme opluchting, omdat ik het niet meer steeds opnieuw hoefde te vertellen. Toen ik het daarna op Instagram zette, kwamen er ook wat negatieve reacties, vooral uit mijn dorp."
"TikTok voelt voor mij als een plek waar je echt jezelf kunt zijn. Door uit de kast te komen, wilde ik laten zien dat het niet erg is om lhbtiq+ te zijn en wilde ik anderen helpen met hun struggle. Dat is goed gelukt, ik kreeg veel dm's van mensen die er iets aan hadden. Op Instagram gebeurde dat niet. Ik denk dat dat komt doordat filmpjes op TikTok ook worden gedeeld met onbekenden, waardoor ze viraal kunnen gaan. Op Instagram werd ik vooral gevolgd door bekenden uit mijn dorp, die ze weer aan elkaar doorstuurden."
Dankzij algoritme kom je makkelijk in contact met gelijkgestemden
Maar TikTok biedt niet alleen mogelijkheden om uit de kast te komen. Je kun er ook makkelijk in contact komen met anderen uit de lhbtiq+-gemeenschap. "Dat is fijn, want zo bereik je mensen die je steunen", zegt Wolse. Volgens hem is het voor jongeren heel belangrijk dat ze weten dat ze niet alleen zijn. "Dat helpt tegen minderheidsstress." Dat geldt nog eens extra voor jongeren die opgroeien in een omgeving die mensen uit de lhbtiq+-gemeenschap niet accepteert, voegt Van Driel toe.
Dat je op TikTok zo makkelijk gelijkgestemden vindt, komt door het geheimzinnige, uitgekiende algoritme. Dat werkt zo goed, dat het soms eng wordt. "Niemand weet precies hoe het werkt, maar we weten wel dat het heel sterk is." Dat betekent dat de app precies weet wat jij wil zien, waardoor je filmpjes krijgt voorgeschoteld die bij je passen. Eén filmpje van een mede-lhbtiq+ helemaal uitkijken kan er al voor zorgen dat je de volgende gelijkgestemde te zien krijgt.
Zo'n rabbit hole (je valt erin en duikelt steeds verder) of 'echoput' wordt vaak terecht genoemd als keerzijde van sociale media. Denk maar aan de risico's van nepnieuws of radicalisering. Maar in dit geval normaliseert het dus ook. "Zo kun je ineens een hele community om je heen hebben met mensen zoals jij. En dat vanuit je veilige huiskamer", zegt Van Driel.
Anders dan in je klas of op je werk wellicht het geval lijkt, ben je op TikTok lang niet de enige niet-hetero. Zolang de Chinese overheid dat toestaat, natuurlijk.
Maxime (18 jaar, 208.800 volgers)
"In 2018 had ik meegedaan aan het Junior Songfestival. Daarna wilde ik meer met sociale media gaan doen. Ik kreeg al snel veel volgers op TikTok, maar pas nadat ik uit de kast was gekomen als trans werd het echt groot. De video's over mijn transitie gingen viraal, waarna ook mijn andere filmpjes vaker werden bekeken. Tegenwoordig volgen mensen me niet meer omdat ik 'dat transmeisje van het Songfestival' ben, maar omdat ze mijn video's leuk vinden. Natuurlijk maak ik nog weleens video's over mijn transitie, maar ik wil niet steeds hetzelfde blijven doen."
"Ik kwam eerst uit de kast op Instagram en daarna op TikTok. Het was heel spannend, want daarna kun je nooit meer terug. Toch zou ik het enger vinden om het iedereen persoonlijk te vertellen. Gelukkig kreeg ik bijna alleen maar positieve reacties, op beide platformen."
"Als je zo'n grote verandering doormaakt, moet je het ook haast wel vertellen. Ik wist dat dit het beste voor me was, want tot je coming-out zit je eigenlijk te wachten totdat je jezelf kunt zijn. Het voordeel van sociale media is dat je het in één klap hebt gehad en dat je anderen kunt inspireren."
