De proef is van Translink, het bedrijf achter de ov-chipkaart, en het landelijke innovatieprogramma OVpay. Reizigers die nu willen overstappen naar een andere treinvervoerder, bijvoorbeeld van de NS naar een trein van Arriva, moeten daarvoor uit- en inchecken bij verschillende gekleurde palen op het perron. In de praktijk wordt dit regelmatig vergeten.

Translink en OVpay gaan reizigers nu een alternatief bieden: reizen op basis van de gps op je telefoon. Een app houdt dan bij welke route iemand heeft afgelegd. Via Translink wordt de prijs van de reis berekend en komt de betaling vervolgens bij de juiste vervoerder terecht.

Reizigers moeten de app aanzetten op het beginstation. Zij krijgen dan een QR-code waarmee ze door de poortjes op het station kunnen komen. Aan het einde van de reis moeten ze de app weer afsluiten. Die zou dan moeten stoppen met het volgen van de locatie.

Een woordvoerder van Translink zegt tegen NU.nl dat het systeem voldoet aan de eisen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Hij benadrukt dat het bedrijf alleen gegevens verzamelt die nodig zijn om de prijs van de reis te berekenen. "Daarnaast gaat het om een vrijwillige proef. Anoniem reizen met een niet-persoonlijke ov-kaart blijft mogelijk", zegt de woordvoerder.

Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ICT & Recht aan de Radboud Universiteit, legt uit dat zo'n systeem inderdaad zo kan worden ontworpen dat aan de AVG wordt voldaan. "Mits de verzamelde gegevens goed worden beveiligd, niet te lang worden opgeslagen en niet voor andere doelen worden gebruikt."

Hij benadrukt dat het belangrijk is dat mensen echt vrijwillig
kunnen kiezen. "Mensen moeten ervoor kunnen kiezen om hun ov-chipkaart te blijven gebruiken. Dat systeem werkt in principe ook prima, behalve dat mensen soms vergeten in- en uit te checken wanneer ze van vervoerder wisselen. Daarom kun je niet zeggen dat het gps-systeem noodzakelijk is om voor je vervoer te betalen."

Of de app nou aan de AVG voldoet of niet, Zuiderveen Borgesius zou er zelf geen gebruik van maken. "Gps-signalen kunnen tot op een paar meter nauwkeurig zijn. In theorie kunnen ze dus ook zien dat je op Utrecht Centraal naar het toilet bent geweest en hoelang je daar hebt gezeten. Of bij welk fastfoodrestaurant je eten haalt op het station en hoe vaak."

En dat is precies waar het verschil in zit, zegt de hoogleraar. Een ov-chipkaart levert minder gevoelige data dan het gps-systeem. "Bij een ov-chipkaart weten ze wel waar je bent in- en uitgecheckt, maar hebben ze geen gegevens over wat jij in de tussentijd hebt gedaan. Ze moeten wel duidelijk maken aan de proefpersonen dat het gps-systeem meer data verzamelt."

Ook burgerrechtenorganisatie Bits for Freedom is geen fan van de proef. "Waar het volgen bij een ov-chipkaart stopt op het moment dat je uitcheckt, gaat dat bij deze proef door totdat je de app afsluit. Als mensen al vergeten uit te checken met een ov-kaart, is de kans op vergeten dan niet groter met een app?", zegt een woordvoerder.

De organisatie benadrukt net als de hoogleraar dat locatiegegevens veel prijsgeven over een persoon. "Niet alleen waar je woont en werkt, maar ook wie en wat je op welke momenten bezoekt. De privacy-inbreuk is dus groter dan bij de ov-chipkaart, terwijl de voordelen ervan voor reizigers niet bepaald evident zijn."