NU.nl
De Syrische dictator Bashar al-Assad moet stapje voor stapje door de internationale gemeenschap worden gedwongen zijn gifgasarsenaal te ontmantelen.
Deze vorm van dwangdiplomatie, die bij de Iraakse president Saddam Hoessein mislukte en leidde tot twee oorlogen, kan in Syrië ditmaal wel slagen. Dat verwacht directeur Rob de Wijk van het The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS).
De Wijk, die aan het eind van het jaar zijn boek over dwangdiplomatie hoopt te publiceren, zegt dat alleen de dreiging met militair ingrijpen vervat in een VN-resolutie Assad uiteindelijk kan bewegen zijn arsenaal aan chemische wapens op te geven. Ondanks zijn recente instemming daarmee moet de druk op de Syrische president onverminderd gehandhaafd blijven, stelt hij.
''Als dat diplomatieke proces goed doordacht wordt uitgevoerd, dan zou het de eerste keer in de geschiedenis zijn dat de internationale gemeenschap zonder oorlog een dictator dwingt een deel van zijn wapens op te geven'', voorziet De Wijk.
Uitvluchten
Toch meent Van Wijk dat Assad tal van uitvluchten zal gebruiken om onder de ontmanteling van zijn gifgaswapens uit te komen.
''Assad kan makkelijk zeggen dat hij meewerkt aan de opruiming van de massavernietigingswapens'', constateert De Wijk.
''Dat is namelijk buitengewoon lastig in een land waar een burgeroorlog woedt. Wie garandeert de veiligheid van de VN-waarnemers bij opslagplaatsen, als chemische wapens in de buurt van een oorlogsfront moeten worden weggehaald?''
Ontmanteling
Assad heeft volgens hem daardoor de mogelijkheid die ontmanteling eindeloos te traineren. ''Er zitten veel haken en ogen aan de uitvoerbaarheid van het plan van de Russen en Amerikanen, dat nu ineens door Assad wordt omarmd.
Onduidelijk is bijvoorbeeld hoe de militaire tegenstanders van Assad zullen omgaan met de ontmanteling van de chemische wapens, die ze volgens de VN in mei zelf ook hebben gebruikt. En Assad kan altijd de rebellen de schuld geven als het weghalen van de strijdgassen niet op veilige wijze lukt.''
Volgens De Wijk zijn de Verenigde Staten, Rusland en ook Assad zelf doorlopend in gevecht om in de driver's seat van het diplomatieke proces te kruipen.
Kerry
De terloopse uitlatingen van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry dat Assad alleen een vergeldingsactie kan voorkomen door zijn chemische wapens in te ruilen, wordt door De Wijk niet als een blunder en evenmin als een briljante zet geduid.
''Áls het bedacht is, dan kan dat alleen door de Amerikanen zijn gedaan. Maar ik geloof eerder in toeval’’, zegt De Wijk. ''Kerry zei het op een manier alsof Assad die wapens toch nooit zou opgeven, als een onmogelijkheid. En prompt blijkt het een doorbraak te zijn die kan leiden tot een vreedzame oplossing onder leiding van diplomaten, in plaats van een nutteloze militaire actie.’’
Initiatief
De Russen konden volgens de HCSS-directeur weinig anders dan de oproep van Kerry oppikken. ''Anders waren de Russen niet geloofwaardig geweest. Zij hebben steeds gezegd dat ze een niet-militaire oplossing voor Syrië wilden. Het pleit voor de Russische diplomaten dat ze het initiatief meteen hebben aangegrepen.’’
Wel moeten de Russen Assad volgens De Wijk onder druk blijven houden en tot medewerking dwingen. Daarnaast moet de Amerikaanse president Barack Obama steun krijgen van het congres om de militaire druk op Syrië in stand te houden, onder dekking van een VN-resolutie.
De Wijk: ''Als dat allemaal gaat werken, dan wordt dit een schoolvoorbeeld van hoe dwangdiplomatie in de praktijk kan werken. Het is niet gelukt in Irak, evenmin in Bosnië en Kosovo. Als het ditmaal wel lukt, dan kan het begin zijn van een verdere oplossing in het Midden-Oosten. Zelfs tot de kwestie met Iran.''
Overzicht: Gebeurtenissen in Syrië l Alle berichten over Syrië
