Als het vliegtuig van Defensie op Schiphol is geland, worden de evacués aan de vliegtuigtrap al gecontroleerd op hun identiteit. De meesten hebben een paspoort bij zich, maar dat geldt niet voor iedereen.

Kort daarna stappen de vluchtelingen in een touringcar en worden ze vervolgens gebracht naar een opvanglocatie. Nederland telt er momenteel vier, allemaal gevestigd op Defensie-terrein.

In Harskamp, vlak bij Ede, is plek voor achthonderd vluchtelingen. Ze verblijven tijdelijk in barakken waar normaal gesproken militairen slapen. De plek waar de witte gebouwen staan, is afgezet met rood-wit lint. Het oogt als een klein dorp op de legerplaats.

De noodopvang ligt in een bosrijke omgeving, maar in de barakken oogt het sober. Binnen is het donker en de ouderwetse tegeltjes op de vloer en muur versterken dat beeld. Aan een lange gang grenzen kamers waarin acht bedden staan. Het zijn simpele stalen bedden, waarop beddengoed ligt. Naast elk bed staat ook een stoel en een kledingkast.

Aan het einde van de lange gang is een ruimte met enkele douches en wastafels. Het oogt allemaal een beetje als een oud kamphuis.

De vluchtelingen mogen de opvanglocatie in ieder geval de eerste tien dagen niet verlaten; ze zitten in quarantaine omdat ze mogelijk met het coronavirus zijn besmet. Of ze daarna het Defensie-terrein mogen verlaten, is nog niet duidelijk. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) kon die vraag maandag en dinsdag niet beantwoorden.

Het niet kunnen beantwoorden van die vraag heeft ook te maken met hoe snel de ontwikkelingen gaan. Voor het COA en Defensie is het continu improviseren. In een paar uur tijd moet Defensie opvanglocaties gereed hebben, evacuatievluchten komen uren later dan gepland of zelfs helemaal niet en het is nog niet duidelijk hoeveel Afghanen nog naar Nederland komen en hoeveel opvanglocaties er dus nodig zijn.

Dat alles snel gaat, blijkt ook wel in het met rood-wit lint afgezette 'dorp' op de legerplaats in Harskamp. Dinsdagochtend zijn daar de eerste tientallen vluchtelingen gearriveerd, maar de grote tenten op het midden van het terrein staan er nog niet. Daar moeten de Afghanen op den duur activiteiten kunnen doen, zodat ze niet alleen maar op hun kleine slaapkamer zitten. Ook komt er voor kinderen ruimte om buiten spelletjes te doen of te voetballen.

Maar eerst hebben ze vooral behoefte aan rust, zegt COA-regiomanager Judith van der Laar. Het zijn hectische dagen en weken geweest en velen - ook kinderen - hebben al 24 uur niet geslapen. "Ze hebben huis en haard verlaten en vaak alleen een klein tasje in de hand. Ze zijn heel erg vermoeid."

Om de vluchtelingen zoveel mogelijk rust te geven heeft Defensie de schietoefeningen op de Harskamp dinsdag stopgezet. Dat is overigens een flinke aderlating, want de legerplaats is een belangrijke oefenlocatie. Ook buitenlandse militairen maken gebruik van de faciliteiten op de Veluwe.

Wanneer de Afghanen een paar uur hebben kunnen bijkomen, maakt het COA een ronde langs de kamers om te zien of alles goed gaat. Op vaste tijdstippen zorgt Defensie voor eten, om zo snel mogelijk weer ritme in de levens van de evacués aan te brengen.

Hoe de nabije toekomst er voor de Afghaanse vluchtelingen verder uitziet, is nog niet duidelijk. Als de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) de asielaanvraag heeft goedgekeurd, zoeken het COA, VluchtelingenWerk en de gemeente naar een woning en een baan. Al die procedures duren minstens een half jaar, maar aangezien de IND flinke achterstanden heeft, kan dat langer duren.

"Het is een gemêleerd gezelschap en geen homogene groep", vertelt Van der Laar over de groep evacués. "Het zijn gezinnen, broers, of vrienden. Sommigen hebben familie in Nederland en verblijven niet meer in de opvanglocaties. De meesten hebben een Afghaans paspoort en er zijn ook mensen die Nederlands spreken omdat ze op de ambassade hebben gewerkt."

Tot nu toe verblijven op de vier opvanglocaties in Zoutkamp (Groningen), Huis ter Heide (Utrecht), Harskamp en Heumensoord (allebei Gelderland) ruim elfhonderd Afghanen. Het COA rekent erop dat de rest van de week nog eens tweehonderd tot vierhonderd Afghanen op Schiphol landen.