Partijen die nog nauw bij de formatie betrokken zijn, reageren verdeeld op de vraag of het demissionaire kabinet nu al extra stikstofmaatregelen moet nemen.

"We kunnen niet wachten totdat er een nieuw regeerakkoord ligt. Het is onvoorstelbaar dat het kabinet niet doorpakt", zegt PvdA-Kamerlid Joris Thijssen.

Laura Bromet (GroenLinks): "We moeten ferme keuzes maken." Bromet vindt de kabinetsplannen onvoldoende. "Zachte heelmeester maken stinkende wonden", typeert ze de huidige stikstofwet. "Er werd lang gedacht dat je het stikstofprobleem met techniek kon oplossen, maar wij zeiden al vanaf het begin: dat red je niet."

Thijssen en Bromet pleiten ervoor om tegelijkertijd ook de andere natuurproblemen aan te pakken, zoals klimaatverandering en de waterkwaliteit. "Maak één allesomvattend plan", zegt Thijssen. Bromet: "Straks wordt er iets aan stikstof gedaan, maar blijft de CO2-uitstoot een probleem en sta je over vijf jaar weer op het erf van de boer. Geef boeren nu duidelijkheid."

Ook CDA-Kamerlid Derk Boswijk wil "alles op één hoop" gooien in plaats van de boeren steeds met nieuw beleid te confronteren. "Steeds weer nieuwe overheidsmaatregelen is echt funest." Voor het CDA is het inmiddels geen taboe meer om het over een kleinere veestapel te hebben, zolang boeren maar duidelijkheid en perspectief hebben.

D66'er Tjeerd de Groot liet eerder al weten dat de politiek moet waken voor te gemakzuchtig stikstofbeleid, maar wil er vanwege de formatie op dit moment niet verder op ingaan. De partij heeft net als GroenLinks een halvering van de veestapel in het verkiezingsprogramma staan.

VVD'er Thom van Campen ziet eveneens dat een grotere stikstofopgave nodig is, maar wil wegblijven van de discussie of dat enkel met minder vee mogelijk is. "Die koeien vertegenwoordigen wel de portemonnee van de boerenondernemers", zegt hij.

Van Campen vindt het belangrijk dat boerenondernemersorganisatie LTO een eigen plan heeft uitgewerkt. In dat voorstel wordt gepleit voor 40 procent stikstofreductie in 2030. "Je moet bij de plannen met de boeren aan de keukentafel de toekomstplannen bespreken, zoals dat nu in de wet is geregeld via de provincies", aldus de VVD'er.

De ChristenUnie was niet bereikbaar voor een reactie.

De deze week in werking getreden stikstofwet van het kabinet lijkt inmiddels achterhaald. Nu moet ongeveer de helft van de beschermde natuurgebieden worden behoed voor te veel stikstof. Omgerekend gaat het om ongeveer een kwart minder stikstofuitstoot in 2030 ten opzichte van 2018.

Dat is aan de magere kant vergeleken met de studies die de laatste maanden zijn verschenen. In een rapport, waar demissionair landbouwminister Carola Schouten zelf om had gevraagd, wordt minimaal 50 procent reductie in 2030 geadviseerd. Dat is in lijn met het eindadvies van Johan Remkes, die eveneens in opdracht van de politiek onderzoek en aanbevelingen deed.

Vorige week verscheen een advies van stikstofexpert Jan-Willem Erisman en landschapsarchitect Berno Strootman om de stikstofemissie te reduceren, om te beginnen in de Gelderse Vallei en het Groene Hart. Ook hierin staat dat stikstofreductie samenhangt met een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, verbetering van de waterkwaliteit en het tegengaan van droogte.

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) concludeerde deze week nog dat er als gevolg van de aanscherping van de stikstofregels "op termijn nagenoeg geen ruimte meer zal zijn voor veehouderij en akkerbouw".

Momenteel werken VVD en D66 aan een eerste opzet van een regeerakkoord, in de hoop dat CDA, GroenLinks, PvdA of ChristenUnie op termijn hun blokkades opheffen en gaan meeonderhandelen.

Het is de vraag of het stikstofdossier zo lang kan wachten.