Halfnaakt ligt Nastya op haar buik op de massagetafel. Zonder haar hoofd op te tillen, zegt ze: "Wij mensen uit Mariupol helpen elkaar. Daarom lig ik hier, om de praktijk van Helen op gang te helpen." Masseuse Helen hoort het instemmend aan.

De vrouwen zijn vorig jaar uit Mariupol gevlucht. Ze zijn blijven hangen in de eerste stad waar ze arriveerden, nadat ze uit het door de Russen bezette gebied ontsnapten. Dat werd Zaporizhzhia.

Terwijl veel vluchtelingen doorreden naar West-Oekraïne, of naar Polen en verder, bleef een groep achter in Zaporizhzhia. Mensen die zo dicht mogelijk in de buurt van hun verwoeste thuisstad wilden blijven. Met de hoop om zo snel mogelijk weer terug te gaan.

Sommigen dachten dat dit al na een paar maanden zou lukken, maar we zijn inmiddels ruim een jaar verder. Toch hebben ze nieuwe hoop: dat een groot Oekraïens tegenoffensief zich vooral zal richten op Mariupol.

"Maar ik vind dat de militaire afwegingen natuurlijk voorop moeten staan", zegt Helen. "Ze zullen eerst een deel van de provincie Zaporizhzhia moeten bevrijden om bij Mariupol te komen." De provincie Zaporizhzhia staat deels onder Oekraïens bestuur, waaronder de gelijknamige hoofdstad, maar een ander deel is bezet door de Russen.

De dames weten dat hun geboortegrond nooit meer hetzelfde zal zijn: er is te veel verwoest. Helen heeft nog wel vrienden in Mariupol, maar heeft geen contact met ze. "De mensen die bewust zijn achtergebleven, staan aan de andere kant van deze oorlog." Ze steunen de Russen.

Via via krijgt Helen nog weleens beelden toegespeeld van hoe de stad er inmiddels uitziet. Oekraïense symbolen zijn verdwenen en vervangen door Russische. "Er staat een nieuw standbeeld van Lenin en straatnamen zijn veranderd."

Haar eigen flat heeft de oorlog overleefd, maar de Russische overheid heeft aangekondigd het gebouw uiterlijk in 2024 te slopen. Het liefst zou ze voor die tijd terug zijn. "Maar ook als het wordt bevrijd, ga ik niet de eerste dag al terug. We sturen dan eerst onze mannen vooruit. Die kunnen dan checken of het echt wel veilig is. Pas als we dat zeker weten, gaan we terug, zo gauw mogelijk. Wie weet blijf ik dan wel werken als masseuse."

Helen moet nog wennen aan haar nieuwe baan. In Mariupol werkte ze niet, maar zorgde ze voor haar kinderen. Nu heeft ze haar kinderen achtergelaten bij het zogeheten Ik ben Mariupol-centrum. Dat is een door westerse ngo's gesteund hulpcentrum voor gevluchte inwoners van Mariupol.

Het centrum heeft, behalve kinderopvang, een tandarts, een kapper, een apotheek, een wasserette en een psycholoog, verspreid over twee gebouwen. Afhankelijk van je situatie betaal je niks of een beperkte eigen bijdrage.

De psychologe die hier werkt heet Helena Ipatova en komt uit Zaporizhzhia. "Er speelt veel in deze Mariupol-gemeenschap. Depressies, paniek, eenzaamheid. De problemen nemen toe, hoe langer de oorlog duurt."

Helena behandelt ook kinderen. "Al gaat het met hen nog het best, die passen zich het snelst aan. Sneller dan volwassenen. Tenzij die ouders gespannen zijn, dan geven ze dat weer door aan de kinderen", zegt ze. Ze behandelt in zo'n geval eerst de ouders, maar die willen dat niet altijd. "Naar een psycholoog gaan, zat hier altijd wel in de taboesfeer. Zeker in de Sovjet-Unie. Ik zie zelfs mensen die wél komen, maar toch zeggen: 'Ik geloof helemaal niet in jouw behandeling'. Dat zijn vaak ouderen."

Violetta Dresvyannikova (22) is een andere medewerker van het hulpcentrum, dat vol hangt met posters van het oude Mariupol. "We helpen met eten, kleren, geld en juridische bijstand. Het is een soort tweede thuis voor onze cliënten." Zesduizend voormalige inwoners van Mariupol hebben zich bij het centrum geregistreerd.

Violetta komt ook uit Mariupol. Haar oma woont er nog. Ze vindt het moeilijk om van haar te horen wat er allemaal in haar thuisstad gebeurt. Zoals kapotgeschoten flats die worden vervangen door nieuwbouw. "Het is een andere stad geworden. Maar de zee is er nog, de zee waar ik altijd zo van hield."

Kort na haar vlucht vorig jaar had ze het het moeilijkst en toen heeft ze aan aantal keer met de psycholoog gepraat. "Ik voel mij nu beter." Violetta heeft wel een beetje een meningsverschil gehad met haar therapeut. "Die vindt dat je je niet de hele dag op Mariupol moet richten, maar ook bezig moet zijn met hier in Zaporizhzhia een leven opbouwen." Maar Violetta is optimistisch dat ze dankzij een Oekraïens offensief snel terug zal kunnen.

Volgens psycholoog Helena is het inderdaad gezonder om je niet alleen op een terugkeer naar Mariupol te richten. "Niemand weet hoe lang het duurt voordat ze terug kunnen. Je moet in het hier en nu leven."

Ze verwacht overigens dat als de oorlog ooit voorbij is, de geestelijke problemen dat nog lang niet zullen zijn. "Dan krijgen we ook te maken met militairen die weer aan het gewone leven moeten wennen, na alles wat ze hebben meegemaakt."

Intussen is het ook in Zaporizhzhia niet altijd veilig. De Russen zitten zo'n 40 kilometer verderop. Ook staat daar de grootste kerncentrale van Europa en velen in Zaporizhzhia zijn bang dat daarmee iets mis zal gaan. Verder wordt deze provinciehoofdstad regelmatig met raketten bestookt. Volgens de inwoners uit frustratie dat de Russen die stad niet in handen kunnen krijgen.

Tijdens het interview bij de masseuse klinkt op een moment ineens weer het huilende geloei van het luchtalarm. Op straat loopt iedereen gewoon verder. Binnen blijft Nastya rustig liggen en Helen masseert door. Ze hebben wel erger gezien. In Mariupol.