Een eerdere versie van dit artikel verscheen vorige maand op NU.nl. Naar aanleiding van de aanval op Belgorod hebben we het bijgewerkt en opnieuw op onze voorpagina gezet.

Ruim een half jaar na de start van de oorlog vroeg NU.nl aan deskundigen André Gerrits en Hans van Koningsbrugge hoe stevig Poetin nog in het zadel zat als leider van Rusland. Heel stevig, was toen het antwoord. Weer een half jaar later wordt er nog altijd niet opzichtig aan zijn stoelpoten gezaagd.

"Poetin heeft zijn status als president gekoppeld aan de oorlog. Hij trekt deze oorlog naar zich toe en is dus ook verantwoordelijk voor de belabberde prestaties op het slagveld. Als het slecht gaat met de oorlog, gaat het slecht met zijn positie", zegt Gerrits.

Rusland boekte de hele winter lang nauwelijks vooruitgang in Oekraïne. Het zou dus logisch zijn als het gemor over Poetins leiderschap zou zijn toegenomen. Maar daar ziet Gerrits nog weinig van terug bij de Russische politieke top.

"Het zou best kunnen dat Poetins positie verzwakt is, maar daar zijn nog geen openlijke signalen voor. We zien geen afwijkend gedrag of openlijke kritiek van hoge politici."

Ook Van Koningsbrugge ziet nog geen verenigd front tegen Poetin. "Er zijn wat gesprekken uitgelekt waarin Russische oligarchen zwaar afgeven op Poetin. Maar ze durven de grote baas nog niet aan. Niet zolang er nog militaire bevelhebbers als zondebokken te gebruiken zijn. Die krijgen nog altijd openlijk de schuld van het slechte verloop van de oorlog."

Ook de Russische bevolking keert zich nog niet tegen de oorlog en Poetin. Toch zijn er volgens de twee hoogleraren meer barsten zichtbaar in het verhaal van het Kremlin. Zo klagen moeders die hun echtgenoten en zonen hebben verloren openlijk over de oorlog. Ook duiken er filmpjes op van militairen die hun ongenoegen uiten over hun gebrekkige uitrusting en begeleiding.

"Het vermaarde Russische winteroffensief is gewoon mislukt. In het Kremlin moeten ook binnen Poetins elite twijfels ontstaan", zegt Gerrits. Toch heeft hij geen signalen gezien dat er een coup aan zit te komen. "Er zal vast ontevredenheid zijn, maar dat vertaalt zich niet in een oproep om de oorlog te staken of Poetin te laten verdwijnen."

Van Koningsbrugge ziet alleen kans op een coup wanneer de politieke elite zijn vertrouwen in Poetin verliest. Maar de kans daarop is klein.

"Er wordt wat gemurmeld, maar niet meer dan dat. Ze hebben zichzelf dicht tegen Poetin aangeschurkt. Poetin heeft al gezegd: 'Als ik de afgrond inga, sleur ik jullie met mij mee.' Poetin doet waar hij goed in is: overleven en controle houden. Daardoor staat de revolutie van binnenuit bepaald niet voor de deur."

Van een politieke oppositie is in Rusland niet meer te spreken. Oppositieleider Alexei Navalny zit nog altijd in de gevangenis. Zijn gezondheid gaat de laatste tijd snel achteruit. Vorige maand werd een andere Poetin-tegenstander, politicus Vladimir Kara-Murza, veroordeeld tot 25 jaar cel.

"Er is niet eens een versnipperde oppositie, er is gewoon géén oppositie", zegt Gerrits. "Navalny kon als een van de weinigen de oppositie verenigen. Maar er zijn zo veel mensen opgesloten, het zwijgen opgelegd of het land uitgejaagd. De politieke oppositie is leeggelopen, doodgebloed en verdwenen."

Van Koningsbrugge: "Alles wordt in gaten gehouden. De organisatie van de oppositie is daardoor heel moeilijk. Je wordt meteen als vijand van de staat gezien. Dan moet je wel heel sterk in je schoenen staan. Die repressie moeten we niet onderschatten. Bovendien wordt Poetin nog steeds gezien als de juiste persoon om te leiden. De mentale omschakeling dat Poetin de schuldige is, zie ik voorlopig nog niet gebeuren."

De enige kritiek die openlijk klinkt over de oorlog, komt van militaire bloggers, extreme nationalisten en andere voorstanders van harder optreden in Oekraïne. "Het mag van hen wel een tandje harder in Oekraïne. Zij vinden dat Rusland zich militair nog niet genoeg inspant. Die kritiek richt zich dus op de wijze waarop de oorlog wordt gevoerd, niet op het feit dát de oorlog wordt gevoerd", legt Gerrits uit.

De oorlog zelf en de positie van de inmiddels zeventigjarige Poetin staan niet ter discussie, ziet ook Van Koningsbrugge. Hij geeft de dienstplicht voor Russische mannen als voorbeeld.

"Die gaat nu per mail en niet meer alleen per post. Dat is een schending van de grondwet. Zoiets kan alleen in tijden van oorlog. En Poetin spreekt nog steeds van een 'speciale militaire operatie'. Maar dat het Russische parlement de grondwet zo terzijde schuift, betekent dat er geen serieuze discussie is over de lijn van Poetin."

Wel plaatst de hoogleraar een kanttekening. "Als Oekraïne in de lente grote successen behaalt op het slagveld, zou dat de discussie binnen het Kremlin verder aanzwengelen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Maar als Oekraïne bijvoorbeeld de Krimbrug kan afsluiten of Mariupol herovert, geeft dat ook binnen het Kremlin te denken."