De Turkse president Recep Tayyip Erdogan kan zich heel wat permitteren. Nu eens kietelt hij Poetin, dan weer is hij de NAVO-bondgenoot die de Russische invasie afkeurt. Eigenlijk is dat ragfijne spel niet goed in kaart gebracht, maar hieronder doe ik een poging om de tegenstrijdigheid te schetsen.

Turkije heeft zijn ligging mee. Als poortwachter van de Bosporus beheerst het al het zeeverkeer tussen de Middellandse Zee en de Zwarte Zee. Turkije is ook de toegangspoort naar Azië en voelt aan wat er op dat continent speelt.

De Verenigde Staten vinden Turkije als militaire post naar Rusland onmisbaar. De VS knijpt een oogje dicht als Erdogan er bijvoorbeeld eigen-, en niet de NAVO-waarden op nahoudt. Ook als enige islamitische NAVO-lid is Turkije nuttig als bemiddelaar.

Sinds de Russen in 2015 in Syrië militair ingrepen is de verhouding met buurland Turkije gespannen. Turkije ziet Syrië als gastheer van terroristische Koerden en gaat, zoals ook nu weer, erg ver met grensoverschrijdende acties tegen die groep. De NAVO staat dat knarsetandend toe.

Turkije weet dat het Rusland iets kan maken. Rusland kan de Turken wel de baas, maar moet ook voorzichtig met ze omgaan. Turkije kan de Zwarte Zeevloot van de Russen afknijpen en kan een groot deel van Zuid-Rusland in de gaten houden.

Op de Turkse luchtmachtbases Diyarbakir en Incirlik staan regelmatig vliegtuigen met Amerikaanse atoombommen. Zij bestrijken de vijand in alle windrichtingen: ze kunnen zo nodig in het Midden-Oosten en Centraal-Azië in actie komen.

Nucleair is Turkije voor de VS zo belangrijk dat het via de NAVO een goede band met het land onderhoudt. Dat werd lastig toen de Turkse luchtmacht een rol speelde bij de mislukte staatsgreep in 2016 en toen Erdogan de uitlevering van Gülen-sympathisanten uit de VS eiste. Waren die atoombommen wel veilig? vroegen de Amerikanen zich af.

Ook voor de graandeal tussen Rusland en Oekraïne was Turkije onmisbaar als bemiddelaar. Oekraïense schepen konden tot Rusland zich terugtrok uit de deal via de Bosporus en Turkse havens het graan naar landen in Afrika en Azië vervoeren.

Poetin begrijpt dat hij veel goodwill bij die landen zou verspelen als hij het 'graanwapen' als oorlogsmiddel zou inzetten. Maar hij wilde ook garanties dat die Oekraïense 'vrijgeleide' niet als militair instrument werd misbruikt. Dus eiste hij inspecties 'aan de poort'.

Als NAVO-land veroordeelt Turkije de Russische invasie van Oekraïne, maar het doet niet mee aan de strafsancties tegen Moskou. Dat kun je pijnlijk en verwerpelijk vinden, maar het wordt om twee redenen gedoogd. Ten eerste is Turkije een opvangplek voor Russen die het niet eens zijn met Poetin. Daarmee vormen zij een dankbare bron van informatie over Rusland. Ten tweede is Erdogan ook het 'oliemannetje' tussen de strijdende partijen. Poetin neemt de telefoon op als hij belt.

Daar staat weer tegenover dat Turkije met de export van drones naar Oekraïne de militaire invasie van Poetin flink heeft gefrustreerd. Ook laat Turkije munitie, raketten en schepen door op weg naar Oekraïne.

Turkije heeft ook de sleutel in handen van de toetreding van Zweden en Finland tot de NAVO. Omdat NAVO-landen hierover unaniem moeten zijn, hangt een lidmaatschap van Zweden en Finland van een Turkse "ja" af.

Vooral met Zweden ligt Erdogan in de clinch, omdat het land draalt met de uitlevering van mensen die Turkije terroristen vindt en Zweden eigenlijk niet. Te veel druk van de NAVO en de VS is riskant, want die maakt Erdogan alleen maar koppiger.

Ook als het gaat om vluchtelingen die naar Europa willen, heeft Turkije een belangrijke troef in handen. Turkije heeft miljoenen Syriërs en Afghanen opgevangen in ruil voor veel Europees geld. Je kunt dit realistische politiek, chantage of verkapte mensenhandel noemen. Het is maar net hoe je het ziet. Turkije ziet de miljarden in elk geval graag binnenstromen.

Verder is ook de maritieme overeenkomst tussen Turkije en Libië een doorn in het oog van de NAVO. De deal zou de twee landen toegang geven tot gas en olie in de Middellandse Zee, maar daarbij is totaal geen rekening gehouden met bestaande grenzen. Oude clashes met Griekenland en Cyprus laaien daardoor weer op.

Ook dat Turkije soms wapens bij de vijand koopt, is een steen des aanstoots bij de NAVO. Maar de landen koesteren het lijntje met de Turken.