Het succesvolle tegenoffensief van Oekraïne bleek eind augustus voor het eerst dankzij berichten op Telegram van bloggers die zich weinig van Russische censuur aantrokken. Hun berichten sijpelden door naar de dagelijkse overzichten van denktanks als het Institute for the Study of War (ISW). Die informatie vond weer gretig aftrek bij westerse deskundigen en media (al zeggen ze het er vaak niet bij).

Natuurlijk zijn satellietfoto's en persoonlijke contacten ook nuttig en zijn (vooral de Britse) inlichtingendiensten iets vrijgeviger met informatie over de oorlog. Maar ook milbloggers bepalen dus deels wat jij over de oorlog in Oekraïne leest.

Het fenomeen 'milbloggers' is nieuw, want vroeger hadden strijdende partijen een informatiemonopolie in de oorlog. Publiek kon nauwelijks 'meedoen' met de oorlog, laat staan die beïnvloeden. Militairen beseffen dat dat tegenwoordig anders is en zullen er via propagandaspecialisten gauw hun tegenmaatregelen op bedenken. Maar voorlopig valt niet te ontkennen dat de milbloggers zich hebben kunnen ontworstelen aan de traditionele controle op oorlogsinformatie.

Voor de Russische president Vladimir Poetin zijn ze een nachtmerrie, want de milbloggers zijn niet tegen de oorlog maar wel op de manier waarop die wordt gevoerd. Westerse inlichtingendiensten vinden de milbloggers best: een mooie manier om zelf het achterste van de tong niet te tonen en via hen kunnen ze gevoelige kennis aan de wereld prijsgeven. Informatiewitwassen noemen we dat.

In het algemeen kun je zeggen dat de milbloggers de oekaze van Poetin om de oorlog geen oorlog maar een 'speciale militaire operatie' te noemen, aan hun laars lappen. Dat ze met hun berichtgeving over de oorlog lange opsluiting zouden riskeren, doet ze niets. Op schampere toon schrijven ze over de verliezen en wanorganisatie en nemen ze commandanten persoonlijk onder vuur.

Vaak zijn het oorlogsveteranen, en daardoor bijna heilig. Als superpatriotten - vóór de oorlog althans - weten ze te ontsnappen aan het verbod op kritiek. Poetin en consorten hebben tandenknarsend moeten dulden dat ze vaak de ongemakkelijke waarheid bleven vertellen.

De milbloggers waren er als de kippen bij om de spot te drijven met en hun gal te spuwen over het Russische leger toen het de regio-Kyiv moest verlaten, het Slangeneiland weer aan Oekraïne moest teruggeven en toen het oorlogsschepen verloor. Maar ook toen Russische generaals begonnen te sneuvelen, in mei een vitale brug in het Donetsbekken kapotgeschoten werd door westerse artillerie en toen op mysterieuze wijze zelfs doelen in Rusland zelf de lucht in vlogen.

Waar zijn bijvoorbeeld onze vliegtuigen, vroegen de milbloggers zich af. Waarom schieten we Oekraïense drones niet neer? Waarom gaan wij in Teheran aftandse Iraanse drones kopen? Waarom verkondigen we geen totale mobilisatie en denken we het varkentje wel met 'vrijwilligers' uit Verweggistan te kunnen wassen? Allemaal kritische noten van milbloggers die vaak via het ISW de weg naar de westerse talkshowtafels vonden.

Laten we wat voorbeelden van de laatste tijd geven.

Op 19 juli spuiden milbloggers openlijk kritiek op de mislukte invasie van Kyiv en vroegen ze zich af waar de air cover van de Russische luchtmacht VDV was. Een week eerder konden we op het Telegram-kanaal Rybar al lezen dat door alle stroperigheid een Russische konvooichauffeur bij Kyiv uren moest wachten op luchtsteun. Dat terwijl milblogger Yuzhnyi Veter klaagde dat een Oekraïense commandant maar veertig seconden nodig had om op zijn wenken te worden bediend.

Nadat milbloggers zich hadden beklaagd over de Russische machteloosheid tegen door de VS geleverde HIMARS-systemen, ook door hun demoraliserende effect, voelde het Russische ministerie van Defensie zich gedwongen zich te verdedigen. Op 1 en 2 augustus zei de Russische minister Sergei Shoigu (Defensie) dat zijn vliegtuigen wel zes van die systemen opgespoord en vernietigd hadden. Dat werd kort daarop weer ontkracht door Oekraïne en door foto's die aantoonden dat Oekraïners ook namaak-HIMARS van karton bouwden om Russische piloten te misleiden (de HIMARS heeft intussen meer dan vierhonderd doelen verwoest).

Milbloggers zijn het onderling ook niet altijd eens. De één doet een Oekraïens offensief af als louter propaganda, de ander concludeert dat het Russische versterkingen vereist. En er was dus wel iets aan de hand bij Kherson, ook al was het misschien een afleidingsmanoeuvre voor wat nu (voor)bij Kharkiv gebeurt. Eind augustus waren ze het in elk geval eens over het feit dat Oekraïense troepen met enig succes vochten langs de lijn Kherson-Dnipro.

Op 9 augustus waren de milbloggers samen ontstemd over de geslaagde Oekraïense aanval op de vernietiging van aanvoerbruggen ten westen van Kherson, waardoor duizenden Russen in die stad ineens omsingeld zijn.

Intussen berichtten milbloggers dat de Russen zelfs bij goededoelenorganisaties als Nochlezhka arme sloebers als vrijwilliger wierven voor baantjes aan het front, wat vervolgens natuurlijk niet doorging. De boodschap van de bloggers was: Poetin, durf liever te mobiliseren dan daklozen te lokken!

Op 5 september ontlokten milbloggers aan het hoofd van de zetbaas Kirill Stremousov eerst het bericht dat er in het Donetsbekken en Kherson nepreferenda voor aansluiting bij Rusland georganiseerd zouden worden op 11 september. Dat moest hij na een terechtwijzing uit Moskou op Telegram weer inslikken: de referenda werden 'om veiligheidsredenen' uitgesteld.

Op 8 september zei een andere zetbaas, Vitaly Ganchev, in Kharkiv dat alles daar ondanks het Oekraïense offensief "under our control" was. Maar boze milbloggers en videohobbyisten zetten diezelfde middag nog beelden online van Oekraïense soldaten die vlaggen hesen in de stad Balakliia. Een afgang voor Ganchev.

"We have already lost", concludeerden rechtse (en erg teleurgestelde) milbloggers al op 8 september. En toen moest de grote Oekraïense doorbraak in Izyum, overigens ook via ISW als primeur door milbloggers gemeld, nog komen.