De barbaarse praktijken van de Russen tegen Oekraïense "terroristen" en "criminelen" zijn voor de hele wereld te zien. Een van mijn volgers vroeg of het internationale recht en de VN eigenlijk wel een deuk in een pakje boter kunnen slaan. Ik werd op mijn wenken bediend, want een week geleden verraste Nico Schrijver me met zijn afscheidsrede.

De emeritus hoogleraar aan de Universiteit Leiden trekt de sombere conclusie dat multilaterale instituties (instituties met meerdere lidstaten) de grote verliezer zijn in deze oorlog. Daarnaast heeft ons eigen land kansen laten liggen op een van de schaarse gebieden waar we inbreng hebben. Een stevige uitspraak, maar uit een gezaghebbende mond, want Schrijver is een betrouwbare en grondige jurist. Hij heeft oneindig veel functies op het gebied van oorlog, vrede en recht bekleed en doet dat nog steeds.

Schrijver is het niet eens met de kritiek op António Guterres, de secretaris-generaal van de VN. Die krijgt het verwijt onzichtbaar te zijn. En dat hij niet heeft kunnen voorkomen dat een van zijn lidstaten bruut is binnengevallen.

Ook wordt hem verweten dat uitgerekend een van de permanente leden van de Veiligheidsraad van de VN (Rusland) straffeloos datzelfde orgaan verlamt met een veto. Rusland lapt daarnaast een fatsoenlijke behandeling van Oekraïners aan zijn laars. Kortom, de kritiek luidt dat Guterres meer secretaris dan generaal van de VN is geweest.

Schrijver merkt op dat de grootmachten Guterres amper ruimte hebben gegeven. Op moedige acties kan Guterres moeilijk worden betrapt. Hij werd eind april tijdens een gevaarlijk bezoek aan Kyiv onthaald met Russisch vuur, nam stelling tegen de verwoestende beschietingen op Mariupol en hekelt Russische acties rond de kerncentrale van Zaporizhzhia.

In de Oekraïneoorlog heeft de VN volgens Schrijver nog zeven opties die het kan uitproberen. Zo zou de Algemene Vergadering (AV) gebruik kunnen maken van de Uniting for Peace-resolutie. De AV kan dan een resolutie aannemen die het in Veiligheidsraad door een veto niet haalt.

Het grote nadeel van de Uniting for Peace-route is dat er een meerderheid voor nodig is, en dat is nu twijfelachtig. De Algemene Vergadering van de VN veroordeelde weliswaar de Russische agressie begin maart met 141 landen voor, 5 tegen, en 47 gaven niet thuis (onthouding of afwezig).

Ik zal hier niet alle andere opties noemen, dat zou te ver voeren. De militair meest vérgaande noem ik wel. Dat is het afsluiten van het luchtruim boven Oekraïne, oftewel een no-fly zone. Dat heeft een stevig juridisch fundament in het VN-Handvest, dat Oekraïne het recht op zelfverdediging toekent. Als Poetin zijn pijlen richt op de zuidkust en Oekraïne daarmee van de zee afsnijdt, zou een no-fly zone volgens Schrijver in beeld komen.

Ik voeg daar graag aan toe: ook als Rusland de kerncentrale in Zaporizhzhia niet met rust laat. Het International Atomic Energy Agency (IAEA), de atoomwaakhond van de VN, kan daar met anderhalve man en een paardenkop zijn inspectiewerk niet doen. En Oekraïne kan zolang die er zijn niet terugschieten. De inspecteurs zijn in feite gegijzeld. De situatie is er dus nog gevaarlijker dan een week geleden.

Maar voor de instelling van een no-fly zone is zo'n meerderheid lang niet zeker, nog afgezien van het rode-lijnendebat dat de Derde Wereldoorlog dan dichtbij is. Veroordelen kost niets, een wereldoorlog wel.

Een achtste, nog mogelijke, actie is als het Internationale Strafhof in Den Haag een dader voor de rechtbank weet te slepen. De Servische oud-president Slobodan Milosevic kon ook worden berecht toen niemand dat verwachtte, dus waarom Poetin niet in Scheveningen in 2027?

Alle twijfel ten spijt, de gemiddelde Nederlander gelooft volgens 's werelds machtigste peilingbureau PEW bovengemiddeld in de VN. Uit een vorige week gepubliceerd rapport blijkt dat 72 procent van de Nederlanders gunstig denkt over de VN. Bij de in totaal negentien onderzochte landen is het vertrouwen in de VN gemiddeld zo'n 65 procent.

Als uitsmijter zegt Schrijver dat Nederland, net als bijvoorbeeld België en Duitsland, beter in vredesdiplomatie en ontwikkelingssamenwerking kan investeren. Dat zijn namelijk de punten waar Nederland "al lang in onderpresteert".