Amtenbrink prijst de Oekraïense regering, "die er alles aan doet om ons Europeanen aan te spreken". Hij begrijpt ook de handreiking van Von der Leyen, "die daarmee wil uitstralen dat de EU aan de kant van Oekraïne staat". "Maar voordat een land kan toetreden tot de EU moeten een heleboel stappen worden gezet. Dat is een proces dat in het gunstigste geval al gauw vijf à tien jaar duurt", zegt hij.

Die procedure begint met een verzoek tot toetreding tot de EU. De 27 lidstaten moeten dan eerst unaniem besluiten een land de status van kandidaat-lidstaat te geven. Vervolgens moet een land dat lid wil worden aan een hele lijst toelatingseisen voldoen. Zo moet het land bijvoorbeeld een stabiele democratie hebben, een functionerende markteconomie en een rechtsstaat die de mensenrechten beschermt. Daarnaast moet een land zijn wetten aanpassen aan alle EU-standaarden zoals wij die ook in Nederland kennen.

Daarmee is het nog niet klaar. Als de hele procedure doorlopen is en de Europese Commissie een positief advies over een land heeft gegeven, moeten volgens artikel 49 van het EU-verdrag alle 27 lidstaten de toetreding nog unaniem goedkeuren. Daarna moet het Europees Parlement hetzelfde doen en vervolgens moeten alle landen het toetredingsverdrag ook nog ratificeren (bekrachtigen). Oftewel: "Een enorm langdurig en moeilijk proces", aldus Amtenbrink.

Zelensky had het er echter over dat Oekraïne via een speciale procedure moet toetreden tot de EU. Amtenbrink weet niet op welke procedure de Oekraïense president dan doelt. "Ze mikken waarschijnlijk op een versnelde toetredingsprocedure, maar ik vraag me eerlijk gezegd af op basis waarvan dat dan moet gebeuren." In artikel 49 zijn geen afsnijroutes opgenomen.

Wat de EU volgens de hoogleraar wel relatief snel kan doen, is Oekraïne de status van kandidaat-lid geven. Daarmee zou de EU politiek een sterk signaal afgeven, zonder dat het in de problemen komt als Oekraïne straks bijvoorbeeld geen rechtsstaat meer is, waardoor het niet meer aan de voorwaarden voldoet. Bovendien geeft zo'n kandidaat-status niet automatisch recht op een uiteindelijk lidmaatschap.

Maar soms breekt nood wet. Als de lidstaten echt zouden willen, zouden ze er volgens Amtenbrink voor kunnen kiezen om het proces extreem in te korten en Oekraïne versneld EU-lid te maken. Dat zou dan een politieke keuze zijn, maar wel een die precedent zal kunnen scheppen, stipt hij aan. Daarbij kun je je ook nog afvragen hoe realistisch het is om toetredingsonderhandelingen te voeren in een land waar het op dit moment oorlog is. "Al weet ik ook niet wat Von der Leyen precies van plan is", zegt Amtenbrink.

Samenvattend is het zeer onwaarschijnlijk en onrealistisch dat Oekraïne op basis van de gebruikelijke en langdurige toelatingsprocedure op korte termijn bij de EU gaat horen. Alleen als de lidstaten zouden besluiten die procedure overboord te gooien, zou Oekraïne versneld toe kunnen treden.