Van de AWBZ naar de Wlz: wat er verandert in de zorg en waarom
Waarom verandert de langdurige zorg?
De zorg moet op de schop, heeft het kabinet zich bij aantreden in 2012 voorgenomen. De kosten van de zorg rijzen namelijk de pan uit en dreigen onbeheersbaar te worden.
Dat probleem wordt alleen maar prangender nu er meer ouderen bijkomen, die ook nog zwaardere zorg nodig hebben. De verwachting is dat daardoor de zorgpremies de komende jaren flink zullen toenemen, wat de solidariteit op de helling zet: jongeren en gezonden betalen de stijgende zorgkosten via de premies.
Staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) is daarom begonnen met de hervorming van de AWBZ, de langdurige zorg. De kosten van de langdurige zorg zijn anno 2014 opgelopen tot ruim 28 miljard euro. Een aanzienlijke post op de Rijksbegroting.
Wat verandert er?
Om de stijgende kosten te beteugelen wordt de langdurige zorg die thuis genoten wordt, overgeheveld van het Rijk naar de gemeenten en zorgverzekeraars. Per 1 januari 2015 verdwijnt de AWBZ en wordt die opgedeeld in de Wet langdurige zorg (Wlz), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de Jeugdwet.
Deze nieuwe regelingen moeten volgens Van Rijn beter aansluiten op de zorgbehoeften van mensen. Bovendien sluiten deze nieuwe regelingen beter aan op de wens dat meer mensen langer willen thuiswonen, zo is de opvatting van het kabinet.
Maar zodra de kosten voor de zorg aan huis hoger uitvallen dan de zorg die een instelling kan bieden, moet de zorgbehoevende naar een zorginstelling.
Wat is de Wlz?
De Wet langdurige zorg zal de zorg dekken voor mensen met een zware zorgvraag. Deze mensen hebben de hele dag intensieve zorg en toezicht dichtbij nodig.
Hierbij gaat het bijvoorbeeld om ouderen met zware dementie, mensen met ernstige psychische problemen en mensen met een ernstige verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking.
De kosten voor deze zorg blijven voor de rekening van de Rijksoverheid. Staatssecretaris Van Rijn verwacht dat hij hier volgend jaar 17 miljard euro voor moet reserveren. Dat is 11 miljard minder dan vorig jaar. Dat komt omdat de lichtere zorg en jeugdzorg op het bordje van de gemeenten terecht komt.
Wat gaan de gemeenten doen?
Zo wordt de gemeente op basis van de Wmo verantwoordelijk voor de gehandicapten, ouderen en mensen met psychische problemen met lichte zorgvragen die wel thuis kunnen blijven wonen. Het gaat hierbij om zaken als de dagbesteding en huishoudelijke hulp.
Het idee is dat de gemeente aan de keukentafel van de zorgbehoevenden 'zorg op maat' aanbiedt. In dat gesprek bepaalt de gemeenteambtenaar welke zorg iemand nodig heeft en wordt bekeken of er familieleden, vrienden of kennissen zijn die te hulp kunnen schieten.
Als wordt vastgesteld dat er sprake is van een blijvende zware zorgvraag, draagt de gemeente de zorgtaken weer over aan het Rijk en valt de cliënt dan onder de Wlz.
Hoe zit het met de jeugdzorg?
Naast de lichte zorgtaken, worden de gemeenten ook verantwoordelijk voor de jeugdzorg. De gemeenten worden dan verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdzorg en jeugdhulp, zoals de zorg voor jongeren met een verstandelijke beperking, jongeren met psychische stoornissen, kinderbeschermingsmaatregelen en de jeugdreclassering.
Kinderen met ernstige verstandelijke of lichamelijke beperkingen die de hele dag intensieve zorg nodig hebben, vallen dan weer onder de zorg van het Rijk in de Wlz.
Zorgverzekeringswet
Heeft de zorg van het kind zware medische kanten, dan maakt hij aanspraak op de intensieve kindzorg. Die is weer geregeld in de Zorgverzekeringswet (Zvw).
Hebben we dan alles gehad? Nee, de wijkverpleging en thuiszorg worden ook uit de AWBZ getrokken. Daar worden de zorgverzekeraars verantwoordelijk voor. Evenals de palliatieve en psychiatrische zorg.
Gevolg is wel dat daardoor de premies zullen stijgen. Het kabinet probeert de premiestijging te verzachten door de stijging vanuit het Rijk tijdelijk aan te vullen. Van Rijn beloofde dat de premie in 2015 maximaal 20 euro zal stijgen.
Die Rijksbijdrage zal echter elk jaar worden afgebouwd waardoor de premie jaarlijks 20 euro zal stijgen. Met name de hoogste inkomens zullen dit in de portemonnee voelen, omdat de lagere inkomens een beroep kunnen doen op de zorgtoeslag.
Wat zijn de kritieken?
Hoewel er Kamerbrede steun is voor de overheveling van de zorg naar de gemeenten, is er ook felle kritiek.
De staatssecretaris holt als een olifant door een porseleinen kast, vindt de grootste oppositiepartij SP. De hervormingen in de zorg en ontmanteling van de AWBZ stuiten op onverantwoorde consequenties voor de mensen die afhankelijk zijn van die zorg, zegt SP'er Tjitske Siderius.
CDA-Kamerlid Mona Keijzer vindt dat de PvdA-bewindsman de hervormingen er veel te snel doorheen jaagt.
"Wij hebben ook tegen de Wmo gestemd. Niet omdat die slecht is, want wij vinden ook dat de lichtere zorgtaken naar de gemeenten kunnen, maar de gemeenten krijgen nu te veel taken in te korte tijd op hun bord. Dat is onverantwoord", aldus Keijzer, die de ontmanteling van de AWBZ wel steunt.
"Je ziet het misgaan door grote onzekerheid voor mensen die zorg nodig hebben en niet weten waar ze aan toe zijn", zegt de CDA'er.
Siderius voorziet met name bij de jeugdzorg grote problemen. Omdat in het nieuwe jaar de gemeenten hier verantwoordelijk voor zijn, moeten zij ook de zorgcontracten met zorginstellingen regelen. "Die inkoop is nog steeds niet bij alle gemeenten rond", zegt Siderius.
Gevolg is dat kinderen die nu nog in een instelling zitten vanwege een slechte thuissituatie met bijvoorbeeld alcoholische of verslaafde ouders, straks op straat dreigen te komen staan, omdat bepaalde gemeenten er nog niet zijn uitgekomen met die instellingen.
"Van Rijn belooft wel dat de zorg voor deze kinderen gegarandeerd blijft in 2015, maar dat is een papieren werkelijkheid. Want als de gemeente geen contract met de oude instelling sluit, staan de kinderen op straat", waarschuwt de SP'er.
Volgens de PVV moet Van Rijn eerst orde op zaken stellen in de zorg voordat hij er de bijl in zet, zegt Kamerlid Fleur Agema. Zij vindt dat de hervormingen gedreven zijn door de bezuinigingsdrift van het kabinet. "Bezuinigen op de AWBZ doet Van Rijn om aan de Brusselse 3-procentsnorm te komen. Hij moet eerst orde op zaken stellen in de zorg. Er worden miljarden over de balk gesmeten in het management en organisatie", aldus de PVV'er.
De PvdA staat pal achter de staatssecretaris. Wel hebben de sociaal-democraten mensen opgeroepen zich bij de partij te melden als zij na 1 januari 2015 op problemen stuiten.
