Logo NU.nlNU.nl
  • Voorpagina
  • Net binnen
  • Populair
  • Algemeen
  • Economie
  • Sport
  • Media en Cultuur
  • Achterklap
  • Shop
  • Voorpagina
    • Net binnen
    • Meest gelezen
    • Oorlog Oekraïne
    • Binnenland
    • Buitenland
    • Algemeen
    • Politiek
    • Uit andere media
    • Video
    • Podcast
    • Weer
  • Economie
    • Klimaat
    • Tech
    • Wonen
    • Geld
    • Werk
    • Auto
    • Aandelen
  • Sport
    • Voetbal
    • Formule 1
    • Scorebord
    • Sportspellen
  • Media en cultuur
    • Films en series
    • Muziek
    • Boek en cultuur
    • Media
    • Achterklap
    • Koningshuis
    • TV gids
  • Overig
    • Het Woord
    • Kind en Gezin
    • Dieren
    • Eten en drinken
    • Gezondheid
    • NUcheckt
    • Opmerkelijk
    • Wetenschap
    • Over NU.nl
    • NUfolder
    • NUshop
    • Tickets
Vrijdag 9 juni 2023 | Het laatste nieuws het eerst op NU.nl
Clownspiet Woord van het Jaar scrabble

Waan van de dag bepaalt Woord van het Jaar

Door NU.nl/Marieke Serruys

28 nov 2014 om 13:48Update: 9 jaar geleden
Delen via WhatsAppWhatsAppDelen via FacebookFacebookDelen via TwitterTwitterDelen via LinkedInLinkedInDelen via E-mailE-mail
Wandelvoetbal en slettenslof worden het in ieder geval niet. De woorden die wel kans maken op de titel Woord van het Jaar 2014 zijn clownspiet, crimiclown, dagobertducktaks, fotobom, jihadgezin, kalifaatganger, moestuinsocialisme, stemfie, straatintimidatie en wegkijkstaat.

Taal is een vergrootglas om naar de werkelijkheid te kijken.

Winnaars van voorgaande jaren raken soms ingeburgerd, zoals selfie (2013). Het zijn echter niet allemaal blijvertjes. Bokitoproof uit 2007, toen gorilla Bokito ontsnapte en een bezoekster van Diergaarde Blijdorp ernstig verwondde, hoor je nog maar zelden.

Dat geeft ook niet, want de verkiezing gaat om aandacht voor taal, in dit geval in de waan van de dag, zegt hoofdredacteur Ton den Boon van organisator Van Dale, die de genomineerde woorden deze week bekendmaakte.

''Taal is een vergrootglas om naar de werkelijkheid te kijken. Woorden zijn een afspiegeling van de tijd waarin we leven.''

  • Al dat Engels in de Nederlandse taal is een beetje awkward
    Zie ookAl dat Engels in de Nederlandse taal is een beetje awkward

De afgelopen jaren leefden we in tijden van swaffelen, ontvrienden, gedoogregering, tuigdorp en Project X-feest, getuige de lijst met winnende woorden.

Den Boon wil zijn favoriet van dit jaar niet verklappen, al vindt hij moestuinsocialisme wel prikkelend. ''Je weet niet meteen wat het betekent, maar het is wel duidelijk dat er iets mis is.'' 

Jihadgezin en kalifaatganger mogen wat hem betreft snel weer uit onze woordenschat verdwijnen ''vanwege het fenomeen''. Nieuwe woorden onstaan vaak op redacties. Wegkijkstaat komt uit een artikel van een dominee en stemfie is ontstaan op Twitter (#stemfie), maar vaak is onduidelijk waar en wanneer een woord precies is ontstaan. 

Betuttelend

Nieuwe woorden, of neologismen, daar weet het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) alles vanaf. Het instituut geeft (alleen op internet) het Algemeen Nederlands Woordenboek uit, met daarin woorden vanaf 1970.

Hoofdredacteur Tanneke Schoonheim heeft de lijst met kanshebbers op de titel Woord van het Jaar 2014 doorgenomen. ''Het is een aardige manier om terug te kijken op het jaar. Het gaat niet zo zeer om de woorden, maar om wat er is gebeurd.'' 

Ze schat in dat de top 3 zal bestaan uit stemfie, dagobertducktaks en moestuinsocialisme. Over de derde plek twijfelde ze nog even, want straatintimidatie is zo'n begrijpelijk woord dat dat ook best veel stemmen kan krijgen.

''Of het is juist al zo normaal geworden dat het niet wordt gekozen. Eigenlijk was ik verbaasd dat het niet al lang bestond.''

Moestuinsocialisme gaat niet winnen, denkt Schoonheim, maar blijft vermoedelijk wel bestaan. Het kan namelijk ook worden gebruikt voor andere betuttelende ideeën van politici in het kader van de participatiemaatschappij.

''Bijvoorbeeld als de minister wil dat we zelf iedere avond onze dementerende moeder in bed gaan leggen.''

Dagobertducktaks is een woord waar je veel spelfouten in kunt maken, maar los daarvan is het waarschijnlijk wel een woord dat we zullen blijven gebruiken. Iedereen kent Dagobert Duck en snapt wat het woord betekent. Stemfie is een kandidaat voor de eerste plek; het woord klinkt lekker en kan bij alle verkiezingen weer opduiken.

''Alle varianten op selfie doen het trouwens goed. Dat zijn er al zo'n 25.'' Het INL organiseert overigens een heel ander soort woordverkiezing: Weg met dat woord! Vorig jaar stemden Nederlanders en Vlamingen het woord kids weg, omdat het 'overbodig en onnodig hip' is. 

Biefstuksocialisme

Moestuinsocialisme is de favoriet van schrijver en taalkundige Wim Daniëls. Voor hem is het een verrassende combinatie als variant op het woord biefstuksocialisme uit de jaren 70. Dat is bedacht door econoom Hans van den Doel: een arbeider wordt niet gelukkig van alleen een biefstukje, hij wil ook goed onderwijs. 


Als de staat wegkijkt kom je uit op moestuinsocialisme.
Wim Daniëls

Woorden die Daniëls graag in de lijst had gezien zijn Persieing en Goudsekaaspiet. Wat hem betreft hadden er best wat positieve woorden bij gekund. Nu vertegenwoordigen de woorden toch vooral alle ellende van dit jaar, terwijl 2014 ook weer niet alleen maar treurig was.

''De duikvlucht van Robin van Persie op het WK Voetbal was tenslotte prachtig'', verklaart Daniëls het gemis van het woord Persieing. Hij heeft sowieso een voorliefde voor woorden met daarin de naam van een stad of persoon, vandaar dat hij Goudsekaaspiet graag terug had gezien in de lijst. 

Het valt de taalkundige op dat het dit keer een 'paartjeslijst' is geworden, met woorden die bij elkaar horen of iets met elkaar gemeen hebben.

''Als de staat wegkijkt (wegkijkstaat) kom je uit op moestuinsocialisme. Jihadgezin en kalifaatganger horen bij elkaar. Er zijn twee woorden met 'clown': clownspiet en crimiclown. Verder gaan stemfie en fotobom beide over een foto'', somt hij op. 

Weinig écht nieuwe woorden

''Echt nieuwe woorden, zoals nozem uit de jaren 50, komen er in onze taal al lange tijd niet meer bij. Dat blijkt ook uit deze lijst'', zegt Daniëls.

''Het zijn vooral nieuwe samenstellingen van woorden.'' Den Boon beaamt dat: ''Er zijn twee soorten nieuwe woorden. Ten eerste de afleidingen (aso-, eco-) en de samenstellingen, die zijn goed voor tachtig tot negentig procent van de aanwas. Ten tweede de leenwoorden uit andere talen zoals het Engels, Duits en Frans.''

Van de lijst genomineerde woorden halen misschien twee woorden de Dikke van Dale, vermoedt Den Boon. De rest verdwijnt weer, samen met het verschijnsel. 

Op 16 december wordt de winnaar van het Woord van het Jaar 2014 bekendgemaakt. Stemmen kan hier. 

Meer langere verhalen en achtergronden op NUweekend

Eerder

  • 28 nov 2014 om 14:03
    Ouderen vaker slachtoffer geweld, maar waarom?
    Ouderen vaker slachtoffer geweld, maar waarom?
  • 28 nov 2014 om 15:32
    Van de AWBZ naar de Wlz: wat er verandert in de zorg en waarom
    Van de AWBZ naar de Wlz: wat er verandert in de zorg en waarom
  • 28 nov 2014 om 17:30
    'Ouderwetse gezelligheid' dit jaar leidend bij december-inkopen
    'Ouderwetse gezelligheid' dit jaar leidend bij december-inkopen
  • 28 nov 2014 om 15:04
    Terugkijken: Agent Ferguson over doodschieten Michael Brown
    Terugkijken: Agent Ferguson over doodschieten Michael Brown
  • 28 nov 2014 om 12:22
    Hoe groot wordt het sleepnet van de Nederlandse inlichtingendiensten?
    Hoe groot wordt het sleepnet van de Nederlandse inlichtingendiensten?
  • 28 nov 2014 om 13:09
    Banken over 20 jaar: 'Het worden IT-fabrieken'
    Banken over 20 jaar: 'Het worden IT-fabrieken'
  • 28 nov 2014 om 12:55
    Verhalen vermeende slachtoffers Bill Cosby kunnen zaak juist verzwakken
    Verhalen vermeende slachtoffers Bill Cosby kunnen zaak juist verzwakken
Beeld: ANP
Delen via WhatsAppWhatsAppDelen via FacebookFacebookDelen via TwitterTwitterDelen via LinkedInLinkedInDelen via E-mailE-mail

Lees meer over:

NUweekend


Aanbevolen artikelen

Net binnen

  • 12:08
    Wel of niet doen? Praat mee over een korte broek op kantoor
  • 11:50
    Italiaans schilderij dat in 1959 werd gestolen duikt op bij Zeeuwse veiling
  • 11:47
    Buijs volgt Velázquez op bij Fortuna Sittard en keert terug in de Eredivisie
  • 11:41
    Energierekening daalt voor steeds meer Nederlanders

Meest gelezen

  • 1
    André Hazes neemt gevolgen leerplichtzaak om 'verboden' vakantie voor lief
  • 2
    Run op vaste energiecontracten nu ze weer beschikbaar zijn
  • 3
    Yolanthe Cabau bouwt aan nieuw leven in Los Angeles: 'Droom die uitkomt'
  • 4
    Russische man omgekomen door aanval van haai in Egypte
  • 5
    Trump opnieuw aangeklaagd, nu voor opslag geheime documenten op landgoed


Nieuwsvideo's

  • Amerikaanse boswachter bevrijdt beer die zichzelf opsloot in auto
    Amerikaanse boswachter bevrijdt beer die zichzelf opsloot in auto
  • Van der Burg is blij met asieldeal: 'Maar lost op korte termijn niets op'
    Van der Burg is blij met asieldeal: 'Maar lost op korte termijn niets op'
  • Waarom Oekraïne nog tientallen jaren last heeft van de damramp
    Waarom Oekraïne nog tientallen jaren last heeft van de damramp
  • Politie doet onderzoek na explosies in Arnhem
    Politie doet onderzoek na explosies in Arnhem

  • Voorpagina
  • Economie
  • Sport
  • Media en cultuur
  • Overig
  • Voorpagina
    • Net binnen
    • Meest gelezen
    • Oorlog Oekraïne
    • Binnenland
    • Buitenland
    • Algemeen
    • Politiek
    • Uit andere media
    • Video
    • Podcast
    • Weer
  • Economie
    • Klimaat
    • Tech
    • Wonen
    • Geld
    • Werk
    • Auto
    • Aandelen
  • Sport
    • Voetbal
    • Formule 1
    • Scorebord
    • Sportspellen
  • Media en cultuur
    • Films en series
    • Muziek
    • Boek en cultuur
    • Media
    • Achterklap
    • Koningshuis
    • TV gids
  • Overig
    • Het Woord
    • Kind en Gezin
    • Dieren
    • Eten en drinken
    • Gezondheid
    • NUcheckt
    • Opmerkelijk
    • Wetenschap
    • Over NU.nl
    • Copyright
    • Disclaimer
    • Privacy en cookiebeleid
    • Adverteren
    • Werken bij NU.nl
    • Verzekeringvergelijker
    • Privacy instellingen
  • Over NU.nl
  • Copyright
  • Disclaimer
  • Privacy en cookiebeleid
  • Adverteren
  • Werken bij NU.nl
  • Verzekeringvergelijker
  • Privacy instellingen

Volg ons op:

©2023 DPG Media B.V. – alle rechten voorbehouden