De maand ramadan is de negende maand van de islamitische maankalender. Deze loopt niet zoals onze zonnekalender. In een maanjaar is een maand de tijd die de maan nodig heeft om één keer om de aarde te draaien. Dat is 29 of 30 dagen.

Een zonnejaar daarentegen heeft 365 dagen. Dat is de tijd die de aarde doet om één keer om de zon heen te draaien.

Volgens onze westerse kalender is de ramadan elk jaar 10 tot 12 dagen eerder dan het jaar ervoor. Doordat de 12 maanden in een maanjaar samen ongeveer 354 dagen duren, loopt deze kalender niet gelijk met het zonnejaar.

De nieuwe maand start wanneer er een nieuwe maan wordt gezien. Dus de ramadan start wanneer de maan aan het begin van de ramadanmaand wordt gezien. De vastentijd eindigt wanneer de maan van de volgende maand (Shawwal) wordt gezien. Vroeger ging dat met het blote oog, of met simpele instrumenten.

Tegenwoordig is de nieuwe maan met astronomische berekeningen te voorspellen. Daarom kondigt bijvoorbeeld de Diyanet (het Turkse presidium voor religieuze zaken) al lang van tevoren aan wanneer de ramadan start en eindigt. Dat is dit jaar deze donderdag (23 maart) en was voor iedereen al sinds het begin van het jaar af te lezen op de kalender. Op 21 april eindigt de ramadan met Ied-al-Fitr (het Suikerfeest).

Maar sommige moslims vinden dat je de nieuwe maan zelf moet constateren in plaats van met berekeningen. Dat hoeft niet met het blote oog, maar kan ook met astronomische instrumenten. Dit is bijvoorbeeld gebruikelijk in Saoedi-Arabië. Daar is de nieuwe maan gezien. De ramadan start daar dit keer ook op donderdag.

Veel andere landen volgen de methode van Saoedi-Arabië of wachten op de bekendmaking van de ramadan door de Saoediërs. Daarom weten de meeste moslims pas een aantal dagen van tevoren wanneer de ramadan precies start. In islamitische landen zijn zelfs speciale wetenschappelijke centra ingericht om juist hierom de maan te bestuderen.

Soms start of eindigt de ramadan daarom voor bepaalde moslims in Nederland op een ander moment. Dat kan verwarrend zijn voor werkgevers wanneer om verlof wordt gevraagd. Dit jaar start de ramadan in bijna alle landen op hetzelfde moment. Of iedereen ook op hetzelfde moment eindigt, is pas te zeggen richting het einde.

Ook speelt nog een meningsverschil of het genoeg is als de maan ergens anders op de wereld is gezien, of per se boven het eigen land gezien moet worden. Sommige landen willen zelf de nieuwe maan constateren. Als het dan ergens bewolkt is of de maan niet wordt gezien, gaat dat land niet mee met de constatering van een ander land.

Het kan daarom zo zijn dat in het ene land een dag langer wordt gevast. In 2020 was Ied-al-Fitr in Turkije, Marokko en Saoedi-Arabië op 24 mei, terwijl moslims in landen als India en Bangladesh het feest pas op 25 mei vierden.