"Er is een enorme kloof tussen ons in Den Haag en de rest van het land", meende CDA-leider Wopke Hoekstra dinsdagavond laat na crisisberaad van zijn partij. Daarover moet worden gesproken, vindt Hoekstra.

Voor vicepremier en D66-leider Sigrid Kaag is het nog te vroeg om conclusies te trekken. "Ik vind het best lastig om te zeggen: het is dit of het is dat. Ik zoek echt naar wat de drijfveren zijn en wat wij ermee kunnen", zei ze tijdens de wekelijkse persconferentie van het kabinet.

Kaag verving premier Mark Rutte die in Brussel zit. De D66'er wil eerst een "grondige analyse" van de verkiezingsuitslag. "Daar nemen we de tijd voor."

Een week eerder, twee dagen na de verkiezingsuitslag, zei Rutte vooral te hopen op politieke samenwerking. "Wij zijn altijd een land van coalities waar samenwerking nodig is, waar je naar elkaar luistert, waar je ook signalen verwerkt in beleid."

Rutte heeft dinsdag de drie vicepremiers Kaag, Hoekstra en Carola Schouten (CU) op het Torentje uitgenodigd om de verkiezingsuitslag te duiden. Een week later staat een debat in de Tweede Kamer gepland.

De uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen heeft het stikstofdossier zo mogelijk nog ingewikkelder gemaakt. Een ding staat in ieder geval vast: de BoerBurgerBeweging (BBB) is de grootste partij in alle provincies en wordt zo ook de grootste in de Eerste Kamer. De partij van Caroline van der Plas is een van de felste tegenstanders van het stikstofbeleid van het kabinet.

De grote vraag is nu: wat moet het kabinet hiermee? Na veel maatschappelijke onrust met boerenprotesten is ervoor gekozen om het rapport van Johan Remkes te omarmen. Dat betekent in principe een halvering van de stikstofuitstoot in 2030. Daarbij wordt vooral gekeken naar boeren, aangezien hun sector verreweg de meeste stikstof uitstoot.

In het uiterste geval moeten boeren ook onteigend kunnen worden. Maar BBB wil daar absoluut niks van weten. Alsof dat allemaal nog niet ingewikkeld genoeg is, zitten coalitiepartijen VVD, D66, CDA en CU ook niet op één lijn.

D66 wil haast maken met de stikstofplannen. Op voorspraak van de democraten kwamen er ambitieuze plannen in het coalitieakkoord. Het argument is steeds dat de natuur in rap tempo verslechtert en er geen woningen gebouwd kunnen worden.

Tot zo ver gaan VVD en CDA daarin mee, alleen het tempo gaat de partijen te snel. Dat was aanvankelijk al heel voorzichtig te horen na de boerenonrust. Maar sinds de verkiezingsnederlaag voor alle coalitiepartijen gebeurt dat een stuk luider.

De BBB krijgt door de verkiezingswinst in alle provincies het voortouw om coalities te vormen. Diezelfde provincies spelen straks een hoofdrol bij de uitvoering van de stikstofplannen van het kabinet. Dat lijkt een onoverbrugbare tegenstelling waar niet meteen een antwoord op is.

Dat antwoord komt er vanuit het kabinet dan ook niet. Rutte wil eerst de collegevorming afwachten. Aan de ene kant is dat logisch. Zonder provincieplannen weet je ook niet of die in strijd zijn met de landelijke afspraken. Maar de eisen van BBB liggen al duidelijk op tafel. Waarom beginnen aan onderhandelingen als je vooraf al weet dat je op ramkoers met het kabinet ligt?

Het is hier belangrijk te vermelden dat het vooralsnog om plannen gaat. Het kabinet heeft de deadline in 2030 en de onteigening van boeren in een nieuwe stikstofwet staan. Die wordt naar verwachting in juni naar de Tweede Kamer gestuurd. Kortom: daar kan nog van alles in worden aangepast.

Vanuit de coalitiepartijen is (nog) geen verzoek tot aanpassingen binnengekomen bij het kabinet, benadrukte Kaag vrijdag. Hoekstra hintte hier vlak na de verkiezingsuitslag nog wel op, maar was deze week opeens minder uitgesproken.

Vooralsnog geldt dus de huidige stikstofwet. Daarin wordt niet gerept over onteigenen en staat het stikstofdoel op 2035. Dat is al meer richting de wensen van BBB.

Qua stikstofbeleid valt er misschien nog wel wat te regelen en te ritselen. Het is alleen de vraag of de verkiezingen alleen daarover gingen. Bijna alle partijen voerden weliswaar campagne op dit thema, maar het lijkt aannemelijk dat er sprake is van een breder ongenoegen dan alleen stikstof.

Uit onderzoek van Ipsos bleek bijvoorbeeld dat de "onbekwaamheid" van de ministers een grotere ergernis onder kiezers is. Ook de gezondheidszorg, immigratie en integratie en het klimaat werden genoemd om 'tegen' het kabinet te stemmen.

Daarbij kun je de vraag stellen of verkiezingen voor de Provinciale Staten zijn bedoeld om met landelijk beleid af te rekenen. Als het al een 'tussenrapport' van het kabinet is, dan moet dat ook veel duidelijker de inzet zijn van de campagnes met vooral landelijke thema's, zegt een bewindspersoon.

Kaag kijkt om de onvrede te verklaren ook naar het deze maand verschenen rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). De onderzoekers zien in Nederland verschillende klassen met onderling grote verschillen. Niet alleen in geld en vermogen, maar ook sociaal en cultureel.

Het maakt uit wie je kent en waar je bij hoort om hogerop te komen. Er is sprake van "structurele ongelijkheid", aldus het SCP.

Dat kan een uitgangspunt zijn als de drie vicepremiers en de premier dinsdag bij elkaar komen, alleen is Rutte het "totaal niet eens" met die bevinding, zei hij eerder in een interview met NU.nl.

Met al deze onderlinge verschillen, komt de 'wet' van de alom gerespecteerde oud-informateur Herman Tjeenk Willink in gevaar: pas als je weet over welk probleem je het hebt, kun je makkelijker praten over de oplossingen voor dat probleem.

Het kabinet komt volgende week dus niet samen om het over de oplossingen te hebben, maar moet het eerst eens worden over wat het probleem eigenlijk is.