Welke kant gaat het CDA op in de stikstofdiscussie? Feitelijk staat de handtekening van de christendemocraten onder het coalitieakkoord met ambitieuze doelen. Maar daar wordt in woorden steeds meer afstand van genomen.

Al maanden broedt het CDA op een juiste positie in de stikstofdiscussie. Dat begon afgelopen zomer, toen de onrust onder de boeren het grootst was. Het doel, de helft minder stikstofuitstoot in 2030, was voor het CDA "niet heilig", zei Hoekstra.

Sindsdien verzetten CDA'ers zich hier steeds feller en openlijker tegen. Op het partijcongres begin februari noemde Friso Douwstra, CDA-gedeputeerde in Friesland, het tijdspad "niet realistisch".

Inmiddels nemen CDA'ers openlijk afstand van de kabinetsvoorstellen. Zo zei Madeleine van Toorenburg, gedeputeerde in Limburg, afgelopen weekend bij WNL Op Zondag dat ze het stikstofdoel in 2030 niet ziet zitten. "We gaan het in de provincies gewoon niet doen."

Van Toorenburg noemde het zelfs "fijn" dat BBB zo veel zetels in de provincies had binnengesleept. "Voor een groot deel heeft die partij precies hetzelfde programma als het CDA."

Hoekstra houdt het er voorlopig op dat er iets moet gebeuren naar aanleiding van de winst van BBB. Wat precies, wil hij nog niet zeggen.

De pogingen tot een koerswijziging leidden niet tot het gewenste effect. In de provincies werd het CDA weggevaagd door BBB. Het aantal provinciezetels daalt van 74 naar 43, in de Eerste Kamer houdt de partij er waarschijnlijk 5 (van de 9) over.

Uit onderzoek van Ipsos en de NOS blijkt dat vergeleken met de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 maar liefst een kwart van de CDA-stemmers thuisbleef. Een vijfde stapte over naar de BBB.

Een andere pijnlijke uitkomst uit dat onderzoek: ongeveer de helft bracht een stem tegen het kabinet uit. Van die 'tegenstemmers' deden de meesten dat vanwege de onbekwaamheid van de ministers. Dat moet vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Hoekstra zich ook aantrekken.

De partijleider moet al alle zeilen bijzetten om de zorgen binnen zijn partij tegemoet te komen, zonder daarmee de stabiliteit van de coalitie op het spel te zetten.

Binnen het CDA trekt het gemor over Hoekstra aan. "Als iemand tot drie keer toe niet in staat is om winst te boeken, gaat het dan de vierde keer wel lukken?", zei Derek Groot, bestuurslid van jongerentak CDJA, een dag na de verkiezingsnederlaag tegen NRC.

Ook vanuit andere delen binnen de partij klinkt kritiek op Hoekstra, maar een duidelijke motie van wantrouwen ligt er nog niet.

Voor de coalitie is het ook belangrijk hoe D66 zich opstelt. De partij verloor net als het CDA zetels en zoekt nadrukkelijk niet de publiciteit op sinds de verkiezingen. Partijleider Sigrid Kaag verwijst graag naar het CDA als het over het knagen aan stikstofdoelen gaat.

"Het is belangrijk dat als je goede afspraken maakt, je daarin betrouwbaar blijft", zei Kaag vandaag voordat ze naar het wekelijks kabinetsoverleg met de vicepremiers en de premier ging. Vooral het woordje 'blijft' kan als een waarschuwing richting het CDA worden gezien.