Warmt de aarde op door toedoen van de mens?

Nanninga: "Ja, natuurlijk. We zijn geen klimaatwappies. Kom nou."

Dus er is wat jullie betreft een probleem.

Nanninga: "Dat lijkt me wel, ja."

Moet dat worden opgelost?

Nanninga: "Idealiter wel."

Eerdmans: "Wij zeggen: pas je aan het klimaat aan, in plaats van pas het klimaat aan. Wat we hier aan maatregelen doen, wordt in drie dagen weggevaagd door China."

"We bouwen de geavanceerdste kolencentrales, die worden gesloten. We hebben schoon gas. We voeren geen rationeel beleid. Het is symboolbeleid. Wij pleiten voor schone lucht en een schoon land. Duurzame energie zien wij vooral in kerncentrales."

Nanninga: "En minder uitstoot."

Hoeveel minder uitstoot?

Eerdmans: "We pinnen ons niet vast op doelen."

Jullie zeggen zelf dat de uitstoot van broeikasgassen omlaag moet.

Nanninga: "Het moet wel een beetje leefbaar blijven voor de mensen in Nederland. Je moet kijken waar het meeste waar voor je geld zit. Niet in windturbines, zonne-energie of Nederland aardgasvrij maken."

Dan heb je toch wel een stip op de horizon? Anders kun je wel heel makkelijk van alles roepen.

Eerdmans: "We moeten energie en klimaat los zien van elkaar. Anders wordt het debat vervuild. Er is een probleem met energie omdat je niet afhankelijk wil zijn van mensen zoals Poetin. Het huidige klimaatbeleid op zich is niet haalbaar."

"Ik vind het wel goed als mensen zonnepanelen op hun dak zetten en een elektrische auto nemen."

Nanninga: "Natuurlijk. Lekker doen."

Eerdmans: "Er komt een einde aan fossiele brandstoffen. Zie ik ook wel. Daar moeten alternatieven voor komen. Maar haal klimaat en energie niet door elkaar. JA21 stelt dus geen doelen vast."

Jullie willen niet van het gas af. Dat standpunt is niet veranderd nu Rusland oorlog voert in Oekraïne en de gasprijzen stijgen?

Nanninga: "Ik heb er geen probleem mee als nieuwbouwwijken worden gebouwd zonder gasaansluiting."

"Maar laten we wel wezen: we wonen in Nederland met eeuwenoude steden en dorpen. Veel huizen zijn van voor 1900. In die kleine straatjes is het niet rendabel om die warmtepompkrengen aan te leggen."

"We willen geen dwang. Je kunt mensen niet vertellen wat zij achter hun voordeur moeten doen. Dat vind ik echt krankzinnig. Het is een soort communisme."

Waar moet het gas dan vandaan komen?

Eerdmans: "In de Noordzee zit nog veel gas. En in Groningen. Het is natuurlijk schandalig hoe mensen daar zijn behandeld."

Toch zeggen jullie: daar moeten we gas winnen.

Eerdmans: "We moeten niet doorschieten. Vorig jaar was 4,6 miljard kuub nog verantwoord volgens het kabinet. Er zit nog steeds zo'n 500 miljard kuub in de grond."

Toezichthouder Staatstoezicht op de Mijnen zegt dat meer gas winnen niet veilig is. Bovendien is de versterkingsoperatie op z'n vroegst pas in 2028 klaar.

Nanninga: "De bodem blijft instabiel. We moeten sowieso versterken en mensen compenseren. De veiligheid van Groningers is absoluut prioriteit. Maar binnen de door ons genoemde kaders willen we Groningen niet sluiten."

Na alle ellende die de Groningers hebben meegemaakt met de gaswinning willen jullie nog steeds boren?

Nanninga: "Daarom moet je de versterkingsoperatie snel uitvoeren en stikstof in de bodem injecteren."

Het is niet bewezen dat stikstof injecteren veilig kan.

Nanninga: "Je moet ergens beginnen."

Is dat jullie boodschap aan de Groningers?

Nanninga: "Onze boodschap aan de Groningers is dat hun veiligheid vooropstaat."

"Wij zitten hier voor heel Nederland. Er zit voor een fortuin aan gas in de grond. Dat is schone energie. De economie moet blijven draaien. We willen niet van griezels als Poetin afhankelijk zijn. Dat is een afweging van belangen."

Eerdmans: "Ik woon in Rotterdam. Dat is vlak bij de olieraffinaderij van Pernis met veel chemische opslag. Het is niet vergelijkbaar met Groningen, maar daar wordt ook geld verdiend voor heel Nederland en daar hebben mensen ook last van. Hetzelfde geldt voor Schiphol."

Het gaat niet alleen om scheuren in huizen, het gaat ook om scheuren in de Groningers zelf.

Nanninga: "Dat is een fout van Mark Rutte en zijn kabinetten. Hij had van meet af aan de mensen fatsoenlijk moeten compenseren. Dat er geen vertrouwen meer is, komt echt door zijn aanpak. Niet door het boren naar gas."

Jullie willen een asielstop. Waarom?

Nanninga: "Dat is een open deur. Dit is een volstrekt onhoudbare situatie. Er is geen ruimte, en zijn geen woningen. De meeste asielzoekers hebben een cultuur die niet strookt met de onze."

Is er volgens jullie nog steeds een probleem als er wel genoeg huizen zijn?

Nanninga: "Ja. Niet-westerse statushouders zijn vaak langdurig afhankelijk van de bijstand. Dat legt een enorme druk op ons sociale stelsel. Je moet kiezen tussen de verzorgingsstaat en massa-immigratie. Allebei kan niet."

Geldt dat ook voor arbeidsmigranten?

Eerdmans: "Dat is een ander verhaal. Bij arbeidsmigranten kun je kijken wie je nodig hebt. We hebben zeker behoefte aan technisch geschoolde mensen."

De grootste groep arbeidsmigranten kwam vorig jaar uit India. Zij hebben toch ook een andere cultuur?

Nanninga: "Dat is echt een ander verhaal. Die mensen komen iets brengen naar onze samenleving."

"Ik zie ook geen Indiërs aanslagen plegen in Europese steden. Mijn kinderen en ik wonen in Amsterdam-Oost en daar worden we niet uitgescholden en nagesist door mensen uit India. Dat mag je best even benoemen."

"Het is echt zo'n D66-dingetje om te zeggen dat we arbeidsmigratie nodig hebben. Je haalt niet alleen mensen binnen die een paar handen hebben om te werken. Alsof zij verder geen achtergrond en wortels hebben. Alleen past de islamitische cultuur - want daar hebben we het vaak over - niet bij de onze."

Op dit moment schreeuwt elke sector om personeel.

Eerdmans: "Dat is ook al jaren zo."

Nanninga: "Dat los je echt niet op met een Algerijn op een bootje. Je moet aantonen dat je hier iets kan toevoegen. Met een greencard bijvoorbeeld."

Een groot gevaar komt volgens de AIVD van extreemrechts.

Nanninga: "Goed. En dan?"

Jullie focussen je heel erg op het gevaar vanuit islamitische hoek.

Nanninga: "Dat vind ik een flauwe vergelijking. Natuurlijk hebben we hier ook thuisgekweekte klootzakken en fanatici. Reden te meer om er niet nog meer binnen te halen die hier niet eens hoeven te zijn."

Eerdmans: "Klimaatactivisten worden ook steeds agressiever. Ze plakken zich vast en blokkeren wegen. De samenleving wordt steeds radicaler."

"Wij zijn realistisch, nuchter en gebruiken ons gezond verstand. Daar wijken we af van PVV en FVD."

De PVV is volgens jullie niet nuchter?

Eerdmans: "Nou, ik zeg wat we zelf zijn. We zetten ons af van partijen die er extreme ideeën op na houden."

De PVV dus ook?

Eerdmans: "In bepaalde opvattingen wel."

Nanninga: "De PVV wil moskeeën sluiten en de koran verbieden. Dan denk ik: nou jongens, ik ben helemaal geen fan van de islam, maar we hebben ook nog zoiets als een grondwet. Daarbinnen hebben we ons te verhouden tot elkaar. Dus ik vind dat wel een probleem."

"PVV'ers stellen zich niet bestuurlijk op. Ze schreeuwen de hele dag door dingen. Vaak hebben ze nog gelijk ook. Maar dan zit je daar met je grote gelijk en bereik je niets voor je kiezers."

Als puntje bij paaltje komt, gaan jullie dan wel met D66 en andere coalitiepartijen onderhandelen?

Nanninga: "We gaan altijd onderhandelen. Maar of we er ook uitkomen met D66 lijkt me ingewikkeld."

Eerdmans: "Verwacht niet dat we op een trein springen die helemaal de verkeerde kant opgaat."

Zijn er voor jullie al rode lijnen?

Nanninga: "Nou, ik ga niet bij voorbaat al via jullie de coalitie een geladen pistool geven waarmee zij onze dingen kunnen afschieten."

"Op het gebied van asiel, stikstof en klimaat gaan we echt geen meloenen doorslikken. Maar laten we nou wel eerst eens eventjes gaan stemmen."

Vertrouwt u erop dat Joost Eerdmans na zes verschillende partijen wel blijft zitten?

Nanninga: "Dat vind ik zo'n flauwe vraag. Het is zo lui daarover te beginnen. Het komt elke keer weer op tafel."

Waarom zou dat zijn?

Nanninga: "Geen idee. Joost heeft altijd op dezelfde lijn gezeten. Hij is niet van GroenLinks naar PVV gegaan of zo."

"Natuurlijk vertrouw ik op Joost. Ik ben JA21 samen met hem aangegaan. Mijn hoofd ligt op zijn hakblok en zijn hoofd ligt op mijn hakblok."

Eerdmans: "Ik heb die vraag al zo vaak beantwoord. Als Pim Fortuyn niet was doodgeschoten, dan had ik nog bij LPF gezeten. Ik heb me met ziel en zaligheid ingezet om zijn werk voort te zetten en uit te voeren. Het is een worsteling geweest om een normale, rechtse partij op te zetten."

"We hadden niet kunnen voorspellen hoe het allemaal is gelopen, maar voor ons is dit wel voor de eeuwigheid."