
NU+ Prinsjesdag met een demissionair kabinet: dit is er anders dan normaal
1. Wat is er precies anders op een Prinsjesdag wanneer het kabinet demissionair is?
"Normaal worden op Prinsjesdag de regeringsplannen voor volgend jaar gepubliceerd. Dat gebeurt nu ook, alleen is het kabinet gevallen. Zo'n demissionair kabinet is in principe alleen bezig met de lopende zaken en komt niet meer met grote, nieuwe plannen die veel geld kosten", legt Van der Goot uit.
Bij lopende zaken gaat het bijvoorbeeld om beleid dat al in gang is gezet. Vaak worden veel nieuwe plannen door de Tweede Kamer controversieel verklaard, zodat er op dat gebied even niets wordt besloten tot er een nieuwe regering is (zie het kader hieronder).
Voor onder meer de armoedebestrijding is een uitzondering gemaakt. "Als er namelijk niets gebeurt, dreigen bijna een miljoen mensen in armoede te leven." Er wordt daarom voor volgend jaar zo'n 2 miljard euro uitgetrokken om mensen met de laagste inkomens te helpen.
Uiteindelijk heeft de Tweede Kamer het laatste woord. Die kan de plannen dus nog tegenhouden. Maar volgens Van der Goot zal dat niet gebeuren. "We kunnen ervan uitgaan dat er geen partijen zijn die tegen extra hulp voor mensen met een laag inkomen zijn."
Het demissionaire kabinet kan thema's controversieel verklaren: wat is dat?
Als een kabinet is gevallen, kan de Tweede Kamer onderwerpen controversieel verklaren. Dat betekent eigenlijk dat er op dat thema weinig meer gebeurt, zodat een volgend kabinet ermee aan de slag kan gaan.
Voorbeelden zijn de opening van Lelystad Airport en rekeningrijden. De Kamer wil die onderwerpen op de lange baan schuiven.
Dat geldt niet voor armoedebestrijding, klimaat- en stikstofmaatregelen en de spreidingswet die de opvangcrisis het hoofd moet bieden. De Kamer wil hierover door blijven praten.
Op een aantal onderwerpen wil het demissionaire kabinet graag zelf beleid blijven maken. Het gaat hier om steun aan Oekraïne, de afwikkeling van het toeslagenschandaal en de hersteloperatie als gevolg van de gasbevingen in Groningen. De Tweede Kamer ging hiermee akkoord.
2. Heeft het eigenlijk wel zin om een troonrede voor te lezen met plannen die weer kunnen wijzigen?
"Prinsjesdag is nu eenmaal traditioneel op de derde dinsdag in september", zegt Van der Goot. "Ongeacht wat de politieke situatie van dat moment is. Sterker nog: het staat in de Grondwet dat de Eerste en Tweede Kamer op die dag samenkomen en de koning of koningin de regeringsplannen via de troonrede voorleest."
3. Moeten we nu heel lang wachten op nieuwe plannen van het toekomstige kabinet?
"Het korte antwoord is ja. Maar hoe lang precies is nog niet bekend. Voordat er daadwerkelijk een nieuw kabinet is, zijn we sowieso al een paar maanden verder", zegt van der Goot.
De Tweede Kamerverkiezingen zijn op 22 november en daarna moet er nog worden geformeerd. De vorige formatie gaat met 299 dagen de boeken in als langste ooit.
Dus ook als hier nu wel vaart achter wordt gezet, kunnen we volgens Van der Goot op zijn vroegst ergens in het voorjaar rekenen op een nieuw kabinet. Gezien de duur van de formatie en omdat nieuwe plannen meestal in een nieuw kalenderjaar ingaan, zal er volgend jaar niet heel veel veranderen, is de verwachting.
Van der Goot: "Er zal in 2024 dus niet zo heel veel worden aangepast aan de voorstellen die op Prinsjesdag worden aangekondigd. Plannen die dus sowieso al sober zijn, omdat het kabinet is gevallen. "
Volg dit onderwerp
4. Waarom is Prinsjesdag zo'n hype?
"Prinsjesdag draait nu eenmaal voor een belangrijk deel op tradities. Feestelijke of opvallende kleding hoort daarbij. Veel Kamerleden doen er met plezier aan mee", zegt Van der Goot. "Op sociaal medium X zie je bijvoorbeeld ieder jaar weer foto's voorbijkomen van de nieuwste outfits." En veel vrouwen dragen bijzondere hoeden.
"De eerste Prinsjesdag zoals wij die kennen, werd al in 1814 gehouden. Maar niet alles is hetzelfde gebleven. Zo is de rol van de koning bij de grondwetsherziening in 1848 kleiner geworden", legt Van der Goot uit. Prinsjesdag vindt sinds 1887 plaats op de derde dinsdag van september. Voor die tijd was dat een maand later, maar daardoor had de overheid te weinig tijd om de begrotingsplannen voor 1 januari rond te krijgen.
Ook is de Gouden Koets, waarin de koninklijke familie werd vervoerd naar de Ridderzaal, langzaam verdwenen, omdat er verwijzingen naar het slavernijverleden op staan.

Ga gratis verder
Log in of registreer gratis op NU.nl en krijg toegang tot extra artikelen
NUjij: Uitgelichte reacties