Op het vorige congres moest Rutte ook al een belofte doen om de rust in de asieldiscussie te bewaren. In ruil voor steun voor de spreidingswet beloofde de VVD-leider toen dat de asielinstroom substantieel naar beneden zou gaan.

Sindsdien is er niks gebeurd, concludeerden kritische VVD'ers een half jaar later. "We moeten onszelf afvragen: hoelang kunnen we het VVD-geluid op papier en in interviews blijven verkondigen zonder dat we het in beleid kunnen uitvoeren?", vroeg Jordy Drieman (VVD Cranendonck) aan Rutte op het congres.

"De minister-president heeft zes maanden geleden gezegd dat we niet verder kunnen in dit land als de instroom van asielzoekers niet substantieel wordt teruggedrongen. Als we niet verder kunnen in dit land, begrijp ik niet hoe je verder kan met dit kabinet", zei VVD-wethouder Paul Slettenhaar.

Een klein clubje van het kabinet praat al maanden over migratie, maar een pakket maatregelen laat op zich wachten. Rutte kon de kritische en scherpe vragen dus verwachten, maar moest zich toch stevig verweren. Hij zei meerdere keren dat hij het asieloverleg in aanloop naar zaterdag niet wilde "forceren". "Dan had ik onverantwoorde risico's genomen met de stabiliteit van het kabinet."

Asiel is een uiterst gevoelig onderwerp binnen de coalitie. VVD en CDA pleiten voor strengere regels en minder asielaanvragen. D66 en de ChristenUnie staan er veel minder geharnast in. Zij benadrukken vooral dat de opvang in orde moet zijn.

Mirjam Bikker, fractievoorzitter van de ChristenUnie, vindt de huidige aantallen nog te dragen. Ze benadrukte op haar eigen partijcongres, dat zaterdag ook werd gehouden, dat er altijd plaats voor vluchtelingen moet zijn. Er valt wel met de ChristenUnie te praten, maar maatregelen moeten "juridisch houdbaar en uitvoerbaar" zijn, benadrukte ze.

Uit de woorden van Bikker bleek volgens kritische VVD'ers dat de coalitie niet op één lijn ligt, omdat hun partij heel anders in de discussie staat. Rutte ziet nog wel kansen om eruit te komen, zei hij. Een kabinet dan laten vallen vindt hij "onverantwoord". "Dat doen we niet!", voegde hij er met stemverheffing aan toe.

Niet alleen Rutte moest zich flink verweren, maar ook VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans kreeg kritische vragen. Haar fractie schaarde zich afgelopen november achter de spreidingswet met de verwachting dat Rutte ervoor zou zorgen dat de instroom zou worden teruggebracht.

VVD'ers confronteerden Hermans hiermee: waar trekt de fractie de grens? Volgens Hermans moet over enkele weken blijken of de asielplannen van het kabinet genoeg perspectief bieden. Pas wanneer de maatregelen niet voldoende blijken, komt volgens haar de vraag op tafel of de VVD nog verder kan in deze coalitie.