De Algemene Rekenkamer controleert elk jaar of de ministeries alles op orde hebben. Klopt hun administratie? Draait de ICT goed? Doen ze de inkopen volgens de regels?

De Rekenkamer ontdekte in de jaarverslagen van vorig jaar 44 fouten. In meer dan de helft van de gevallen kon het instituut niet nagaan of het ministerie bestelde producten ook echt had ontvangen. Verder ging het regelmatig fout bij aanbestedingen.

Dat is zorgelijk, vindt de Rekenkamer. "Netjes kunnen uitleggen hoe ministers belastinggeld hebben besteed, is de basis voor vertrouwen van burgers in hun politiek bestuur", schrijft het instituut.

Het gaat vooral mis bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het jaarverslag was daar zelfs voor het derde jaar op rij niet op tijd af. De Rekenkamer vindt het tempo waarin het ministerie het financieel beheer in orde brengt te laag. "Het is een symptoom dat de basis niet op orde is."

Dat komt enerzijds door structurele problemen, zoals een gebrek aan financieel specialisten. Anderzijds ligt het volgens de Rekenkamer ook aan de cultuur op het ministerie, dat financieel beheer niet belangrijk genoeg vindt. De minister van Financiën moet de helpende hand gaan bieden.

De Rekenkamer vindt het ook opmerkelijk dat de overheid nog steeds kampt met de erfenis van de coronacrisis. Tijdens de pandemie werden flinke steunmaatregelen uit de grond gestampt. Achteraf is pas te beoordelen of dit goed is gebeurd, maar nu blijkt dat ministeries dit in veel gevallen niet meer kunnen nagaan.

In het afgelopen jaar ging het om 5,6 miljard euro. De Rekenkamer snapt dat de maatregelen onder hoge druk tot stand kwamen, maar noemt het toch een ernstige zaak. "Het gaat over geld van burgers en bedrijven, die ervan mogen uitgaan dat het juiste bedrag op de juiste plek terecht is gekomen. "

Het ministerie van VWS laat in een reactie weten dat er geen geld is verdwenen, maar erkent wel dat de regels niet altijd goed zijn nageleefd. Voor volgend jaar wordt beterschap beloofd.

Ook gaat het steeds vaker fout bij het ministerie van Defensie. Zo is de beveiliging van militaire objecten "ondermaats". Dit kan zeer ernstige gevolgen hebben voor de veiligheid van ons land of bondgenoten. Het gaat om de beveiliging van bijvoorbeeld vliegtuigen, voertuigen, schepen, datacentra, radarinstallaties en wapensystemen. Een testteam van de Rekenkamer kon bij vier van de acht objecten binnenkomen.

"Een keer klom het team een hek over, een andere keer glipte het mee door een elektrisch bediende
toegangspoort die lang bleef openstaan. Onopgemerkt door het elektronische beveiligingssysteem kon het team tot in extra beveiligd gebied komen. Voorbijgaand defensiepersoneel stelde geen vragen", schrijft de Rekenkamer.

Wel hebben de ministeries het belastinggeld vorig jaar rechtmatiger uitgegeven en beter verantwoord dan in voorgaande jaren. In 2022 was 4,6 miljard euro aan uitgaven niet op orde. In 2021 ging het nog om dik 15 miljard euro.

Het verantwoordingsonderzoek van de Rekenkamer naar de ontvangsten en uitgaven van de overheid laat een dubbel beeld zien. "De kas is beter op orde, maar het kasbeheer niet", schrijft het instituut, dat een vergelijking trekt met een dijkdoorbraak. "Het water mag weggepompt zijn en de meeste gaten gedicht, maar daarmee is de dijk zelf nog niet versterkt."

De Rekenkamer waarschuwde vorig jaar al voor de zorgwekkende trend. "Wie verder dan de pandemie kijkt, ziet dat ook in 2019 de zogenoemde tolerantiegrens voor onrechtmatige en onzekere verplichtingen werd overschreden", schreef de Rekenkamer toen.

In 2019 ging het om de aankoop van aandelen in luchtvaartmaatschappij Air France-KLM. De Rekenkamer drukte het kabinet op het hart te leren van de fouten die de overheid de afgelopen jaren heeft gemaakt.

Minister Sigrid Kaag (Financiën) zegt dat op alle ministeries "heel hard" wordt gewerkt. Dat er bij VWS en Defensie nog steeds problemen spelen, toont volgens haar aan "hoe taai het rechtzetten van dat soort processen is". Het is volgens Kaag niet zo dat het ene ministerie lakser omspringt met de financiële verantwoording dan het andere. "Dat zou een slordige constatering zijn."