Het wetsvoorstel van staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) kwam tot stand na lange discussies binnen de coalitie. Om die reden zou Van der Burg nu niet bereid zijn het voorstel aan te passen. Daar komt bij dat de wet pas op 1 januari 2024 kan ingaan. Dat is een jaar later dan aanvankelijk het plan was.

De RvS noemde de wet naast ingewikkeld ook moeilijk uitvoerbaar en vaag. Er mankeerde volgens het orgaan zo veel aan dat Van der Burg een uitgebreide reactie moest formuleren. De kritiek van de RvS kwam nadat gemeenten en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) ook al forse kritiek uitten. Het kabinet is niet verplicht het advies van de RvS op te volgen.

Met de nieuwe wet wil het kabinet de opvang van asielzoekers beter verspreiden over het land. Ook moet de wet zorgen voor meer duurzame opvanglocaties, zodat in de toekomst geen sporthallen of tenten voor opvang nodig zijn.

Het kabinet wil elke twee jaar in twee ronden gemeenten ertoe proberen te bewegen om een asielzoekerscentrum te openen. Ze kunnen op meerdere momenten een geldbeloning krijgen als ze uit zichzelf opvang realiseren. De overige opvanglocaties worden daarna op basis van inwoneraantal verdeeld over het land.

De RvS was in het bijzonder kritisch op de financiële prikkels in de wet. Ze zouden niet bijdragen aan de effectiviteit ervan. Ook zouden ze leiden tot strijd tussen gemeenten in plaats van de solidariteit waar het kabinet op hoopt, waarschuwden adviseurs van het adviesorgaan.

Hubert Bruls, tot afgelopen maandag voorzitter van het Veiligheidsberaad, snapt wel dat Van der Burg weinig aanpast aan de wet. "Het was een dilemma. Hij heeft nu de coalitie achter zich en dat moet hij maar afwachten als de wet ingrijpend gewijzigd zou worden. Het is een ingewikkeld verhaal met die wet, maar beter een complexe wet dan helemaal geen spreidingswet", zegt Bruls.

Binnen de coalitie zijn grote meningsverschillen over de aanpak van de problematiek. VVD en CDA benadrukken steeds dat de instroom van asielzoekers omlaag moet. D66 en ChristenUnie vragen zich af of dat realistisch is.

Ook vragen ze om een oplossing voor de grote problemen die er nu al zijn met de opvangcapaciteit in Nederland. D66 beschouwt het voorstel waar het kabinet eerder mee kwam dan ook als een "gemankeerde wet". Maar tenminste wel een compromis waar alle partijen mee door kunnen, zo zeggen bronnen.