Het is nog geen half jaar geleden dat honderden asielzoekers nachtenlang buiten moesten slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. De situatie was zo schrijnend dat zelfs Artsen zonder Grenzen te hulp schoot.

Sinds oktober heeft het kabinet de situatie beter onder controle. Maar als er niet snel nieuwe locaties worden gevonden, dreigt volgens betrokken organisaties een "maatschappelijke ontwrichtende asielcrisis, die nog ingrijpender zal zijn dan die van vorige zomer". Dat meldde NRC vorige week op basis van interne stukken. In april zou er al voor achtduizend asielzoekers geen bed zijn.

Op dit moment zijn er nog ongeveer zestienhonderd lege bedden, maar een groot deel kan om verschillende redenen niet worden gebruikt. Bijvoorbeeld omdat in een kamer voor zes personen een gezin van vijf verblijft. Het COA plaatst daar dan niet iemand anders bij.

De verwachting is dat de komende weken het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt toeneemt. Dat komt vooral omdat het weer bijna lente is. In de winter komen er over het algemeen minder asielzoekers naar Europa.

Ook stijgt het aantal mensen dat in Nederland asiel aanvraagt. In 2022 vroegen ruim 35.000 mensen voor het eerst asiel aan in Nederland. Dat was het grootste aantal sinds 2015. Dit jaar worden nog meer asielzoekers verwacht.

Daarnaast verblijven er in de gemeentelijke opvang nog bijna vijfduizend vluchtelingen uit Oekraïne, die niet de Oekraïense nationaliteit hebben. Zij moeten vanaf maart ook asiel aanvragen als ze in Nederland willen blijven. En dus bij het COA aankloppen voor onderdak.

Tegelijkertijd lukt het nog steeds niet om de statushouders naar woningen te laten doorstromen, sluiten een flink aantal tijdelijke noodopvanglocaties komende maanden de deuren en willen de veiligheidsregio's vanaf april de crisisnoodopvanglocaties afbouwen.

Bovendien is de wet waarmee de staatssecretaris de opvang over het land kan verdelen (desnoods met dwang) nog steeds niet behandeld door het parlement. Al zou het effect van de wet sowieso nog een jaar op zich laten wachten.

Staatssecretaris Van der Burg erkent dat de "ernst hoog" is. Hij kon een bezorgde Tweede Kamer vorige week niet garanderen dat er deze zomer geen mensen buiten hoeven te slapen. Het COA is daarom druk bezig met het regelen van nieuwe locaties.

Ook wordt gekeken of locaties die dicht zouden gaan toch niet langer open kunnen blijven. Zo ligt er in Velsen een cruiseschip waar duizend asielzoekers op wonen. Eigenlijk was de locatie tot maart beschikbaar, maar de gemeente overlegt nu of het schip langer mag blijven. Andere locaties sluiten sowieso de deuren, zoals het grootschalige complex op het festivalterrein van Biddinghuizen.

Van der Brug hoopt per 1 juli 19.000 nieuwe plekken te hebben, schreef hij begin deze week aan de Kamer. Hij wil inzetten op opvang door bijvoorbeeld kerken en nog meer gebruikmaken van atypische opvanglocaties, zoals cruiseschepen. "Geen enkele mogelijkheid mag onbenut blijven", aldus de staatssecretaris.

Hij noemt de inzet van de veiligheidsregio's, gemeenten en andere partijen "onmisbaar". Tijdens het extra overleg dat vanavond plaatsvindt zal Van der Burg waarschijnlijk opnieuw een beroep doen op de 25 burgemeesters van de veiligheidsregio's.

Voorzitter van deze groep burgemeesters, de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls, erkent dat de geplande sluiting van de crisisnoodopvang mogelijk te vroeg komt. Er wordt gekeken of een deel toch niet langer open kan blijven, zei hij deze week al bij het radioprogramma Sven Op1.