De verantwoordelijkheid voor het maken van de begroting ligt bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Uit onderzoek van de Rekenkamer blijkt dat de uitgaven de afgelopen 23 jaar 21 keer hoger bleken te zijn dan verwacht.

Vorig jaar was er zelfs ruim 1 miljard euro extra nodig voor de asielopvang. Op Prinsjesdag was 500 miljoen euro begroot. Ook in 2015, tijdens de vluchtelingencrisis vanwege de oorlog in Syrië, lagen de werkelijke kosten flink hoger.

Volgens de Rekenkamer ontvangt het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) structureel te weinig geld van het ministerie. Deze organisatie is bij wet verantwoordelijk voor de opvang van asielzoekers.

Het ministerie geeft het COA elk jaar een voorschot. Dit bedrag wordt op basis van het aantal te verwachten asielzoekers bepaald. Deze prognoses lopen altijd achter op de ontwikkelingen, maar het bedrag dat het COA ontvangt kan alleen op twee vaste momenten per jaar aangepast worden. Bovendien moet dit voorschot binnen de begroting van Justitie en Veiligheid passen. Het kan dus voorkomen dat het COA minder geld krijgt dan volgens de prognoses nodig is.

"Het gevolg is dat het COA continu achter de feiten aanloopt en in een voortdurende crisismodus verkeert", concludeert de Rekenkamer.

Vooral het op- en afschalen van opvanglocaties kost veel geld, concludeert de Rekenkamer. Ook liggen de kosten van (crisis)noodopvang hoger dan van reguliere locaties. Op dit moment verblijven er bijna vijftienduizend mensen op zulke plekken, waarvan Nederland er 86 telt.

Al in 1995 speelden dezelfde problemen binnen het asielbeleid. Toen leidde het aantal op te vangen asielzoekers, de duur van de asielprocedure en de bezetting van opvangplaatsen tot een blijvend tekort aan capaciteit. Hierdoor bleef het COA gebruikmaken van een wisselend aantal noodopvanglocaties. Deze noodopvanglocaties sluiten als het aantal asielzoekers afneemt en heropenen als dit aantal weer toeneemt.

De politiek wil al jaren van dit systeem af. Ook in het laatste regeerakkoord werd afgesproken om op meer flexibele opvang in te zetten. Het probleem dat daarbij komt kijken is dat lege bedden ook geld kosten. Hier moet een goede balans in gevonden worden.

De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid en het COA hebben geen inzicht in de kosten van het op- en afschalen van opvangcapaciteit. Volgens het COA is hun administratie hier niet op ingericht.