Midden in de coronacrisis werden premier Mark Rutte en toenmalig minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge regelmatig om een reflectie gevraagd. Hoe gaat het volgens het kabinet zelf?

Er kwamen summiere antwoorden. Voor een uitgebreider verhaal werd steevast naar het aangekondigde OVV-onderzoek verwezen.

Die onderzoeken komen in drievoud. Het eerste deel verscheen al in februari. Vandaag gaat het in deel twee over de periode van september 2020 tot juli 2021. Het derde onderzoek behelst de periode daarna.

Logischerwijs gaat het vandaag over het nieuwste rapport. Maar hoe staat het eigenlijk met de tien aanbevelingen uit het eerste deel, die het kabinet beloofde allemaal over te nemen? In de zomer concludeerde de OVV al dat het kabinet te traag de adviezen opvolgt. Dat is nog steeds niet verbeterd.

"Op basis van het eerste rapport is er geleerd en zijn er acties ondernomen, maar wat ons betreft nog onvoldoende", zegt OVV-raadslid Erica Bakkum tegen NU.nl.

Leert het kabinet ook van de gemaakte fouten tijdens de coronacrisis? De OVV concludeert dat er niets is geleerd van de eerste coronagolf in maart 2020. Dat had best gekund in de relatief rustige zomer die daarop volgde, vindt de Raad.

"Pak die rustige periode in de zomer om te reflecteren. Dat is niet gebeurd na de eerste golf ", zegt Bakkum. "Natuurlijk had iedereen heel hard gewerkt en wilde men even uitrusten. Maar dat was wel de periode waarin je had kunnen evalueren."

Een van de aanbevelingen uit het eerste rapport is om de minister voor Volksgezondheid meer macht te geven om de GGD's beter aan te sturen. Daar wordt door het kabinet aan gewerkt, maar de wetswijziging die daarvoor nodig is komt op zijn vroegst begin volgend jaar naar de Kamer.

Meer macht om de GGD's aan te sturen, dat lijkt bij uitstek iets dat bij een volgende golf goed van pas komt, en die golf lijkt er aan te komen.

Is dat onkunde of onwil? Bakkum: "De minister moet die bevoegdheid hebben, dat is onze aanbeveling. Hoe dat wordt opgevolgd, is aan het kabinet."

Bakkum spoort het kabinet wel aan om hier "zo snel als mogelijk" mee aan de slag te gaan. Dat geldt ook voor andere aanbevelingen, zoals het testen wat de effecten zijn van de eerder gebruikte maatregelen. "Pak nu de tijd. Gebruik de wetenschap, kijk naar effecten in het buitenland. Verzamel zoveel mogelijk kennis zodat je zo gefundeerd mogelijk een besluit kunt nemen. Eigenlijk moet je daar gisteren al mee zijn begonnen."

De OVV heeft afgelopen zomer alle tien de aanbevelingen nog eens opgesomd en gekeken of het kabinet ze inderdaad heeft opgevolgd zoals beloofd.

Allereerst constateert de raad dat Rutte onzichtbaar was bij de reactie op het eerste rapport. "Het was een landelijke crisis waarbij de minister-president formeel de leiding heeft genomen", zei toenmalig OVV-voorzitter Jeroen Dijsselbloem daar in de Volkskrant over.

"Hij was voorzitter van de belangrijkste overleggen en was het gezicht naar buiten, de belangrijkste minister. Maar als het dan gaat om verantwoording afleggen, terugkijken en lessen trekken voor de toekomst, ontbreekt zijn naam."

Het kabinet toonde misschien de ambitie om met de aanbevelingen aan de slag te gaan, maar de Onderzoeksraad mist "concrete invulling".

Niet alle aanbevelingen kunnen al worden doorgevoerd. Het kabinet wil de huidige gezondheidswet - de Wet publieke gezondheid (Wpg) - coronaproof maken met drie grote wijzigingen. Tot nu toe werd steeds gewerkt met tijdelijke wetten, maar die werkmethode werd dit voorjaar door de Eerste Kamer naar de prullenbak verwezen.

De eerste wijziging, waarin het onder meer mogelijk wordt gemaakt om landelijke maatregelen te nemen om de crisis tegen te gaan, ligt inmiddels bij de Tweede Kamer om behandeld te worden.

Deel twee regelt een sterkere positie voor de minister van Volksgezondheid, zodat hij slagvaardig kan optreden als er een epidemie uitbreekt. Zie het voorbeeld van de eerder genoemde aansturing van de GGD's. De derde en laatste aanpassing moet het makkelijker maken om gegevens uit te wisselen. Deze wijziging staat nog niet in de agenda.

Terwijl het kabinet de opvolging van de aanbevelingen dus nog niet op orde heeft, zijn er woensdag weer zeven bijgekomen.

OVV-raadslid Bakkum vertrouwt erop dat ook deze aanbevelingen worden overgenomen en uitgevoerd, maar houdt voor de zekerheid een vinger aan de pols. "We gaan het bewaken en volgen en we komen erop terug als er niets mee gebeurt."

In het derde en laatste OVV-rapport over de coronacrisis wordt het hele coronabeleid en -strategie van het kabinet bekeken in een overkoepelend onderzoek. Dat deel wordt in 2023 verwacht, een precieze datum is nog niet bekend.

Bakkum gaat er vanuit dat het kabinet tegen die tijd alle aanbevelingen zijn overgenomen en uitgevoerd.