"We moeten eerder denken aan versnellen dan vertragen in sommige gebieden", zei Natuurmonumenten-directeur Teo Wams na afloop in het provinciehuis van Noord-Brabant tegen NU.nl.

Als grootste terreinbeheerder in Nederland weet Natuurmonumenten maar al te goed wat te veel stikstofneerslag in de natuur voor gevolgen heeft. "Ik hoorde van onze boswachter in Buurserzand dat daar de kommavlinder is verdwenen. De vervlakking van onze natuur gaat door", aldus Wams.

Die boodschap is maandag volgens de Natuurmonumenten-directeur ook overgekomen bij ministers Rob Jetten (Klimaat en Energie) en Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof), die namens het kabinet aanschoven bij het overleg met Remkes.

Al is Wams er nog niet helemaal gerust op dat het kabinet ook de komende weken achter de stikstofdoelen blijft staan. "Dit is niet het einde van dit traject. Wij zijn er tot in het diepst van onze vezels van overtuigd dat dit beleid zo ontzettend nodig is."

Wams wil dat de beloften van het kabinet in een wet worden vastgelegd. "Zonder wettelijk doel is de stikstofaanpak bezigheidstherapie."

Op dit moment werkt Van der Wal aan zo'n wet. Die wordt naar verwachting medio 2023 naar de Tweede Kamer gestuurd.

De juristen van Mobilisation for the Environment (MOB) en Greenpeace, die ook bij het gesprek met Remkes waren, staan klaar voor het geval er toch aan de stikstofdoelen wordt gemorreld.

"Onze rechtszaken gaan gewoon door", zei MOB-voorman Johan Vollenbroek. "Die gaan we - om in boerentermen te spreken - optoeren als het niet snel genoeg gaat."

MOB vecht al jaren met succes het stikstofbeleid van verschillende kabinetten bij de rechter aan. Dat leidde er in mei 2019 toe dat de Raad van State, de hoogste bestuursrechter van het land, een streep haalde door het toenmalige stikstofbeleid.

"We moeten nu doorpakken, anders vallen er natuurgebieden om", zei Vollenbroek. Volgens MOB is er sinds de uitspraak van de Raad van State 3,5 jaar verloren gegaan "met oeverloos vergaderen en het zoeken van geitenpaadjes".

Greenpeace-directeur Andy Palmen is er ook beducht voor dat de doelen niet op de één of andere manier worden afgezwakt om de boeren tegemoet te komen.

"Het lijkt erop dat Remkes zoekt naar geitenpaadjes", zei Palmen na afloop van het gesprek. Voor Greenpeace zijn de stikstofdoelen in 2030 "keihard". Sterker, hij zou die het liefst naar voren halen. "In 2025 valt de natuur al om. Zeker de meest kwetsbare."

Palmen volgt de komende weken, wanneer Remkes waarschijnlijk nogmaals met de boeren gaat praten, dan ook "met juridische argusogen". Greenpeace heeft al laten weten naar de rechter te stappen als het kabinet tornt aan de doelen.

Van der Wal is zich bewust van die juridische dreiging. "Er liggen gewoon rechtszaken klaar", zei de bewindsvrouw in het provinciehuis. Het kabinet vindt '2030' in de woorden van Van der Wal daarom "echt nodig". Daarnaast kan de natuur volgens haar "echt niet langer wachten".

Het vertrouwen tussen de boeren en het kabinet is weg, concludeerde Remkes twee weken geleden al. Zover is het bij de natuurorganisaties nog niet.

Al waren sommige genodigden er verontwaardigd over dat premier Rutte niet bij het gesprek aanwezig was, terwijl hij twee weken geleden wel bij de boeren aanschoof.

"Verbijsterend", zei Palmen daarover. "Als je het probleem van de natuur serieus neemt, dan ben je er als chef van het kabinet bij."

Vollenbroek noemde de afwezigheid van de minister-president schandalig. "De natuur is zeker zo belangrijk als de agrarische sector. Rutte geeft het signaal dat hij het minder belangrijk vindt."

Het kabinet moet dus nog het vertrouwen van de meeste natuurclubs winnen, al ziet Vollenbroek wat lichtpuntjes bij de ingeslagen weg van het kabinet. "We blijven het kritisch volgen, maar de geluiden zijn positiever dan ooit in de afgelopen decennia."